Με αφορμή την αλίευση στη θαλάσσια περιοχή της Νισύρου ενός λεοντόψαρου (σχετικό ρεπορτάζ μπορείτε να δείτε πατώντας εδώ)κρίναμε σκόπιμο να παραθέσουμε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο που έχει επιμεληθεί ο Ιωάννης Γιώβος, θαλάσσιος βιολόγος και υπεύθυνος του προγράμματος “Σε ξενίζει…μοιράσου το μαζί μας!!!” της περιβαλλοντικής οργάνωσης iSea. To πρόγραμμα αυτό στοχεύει στη συμπλήρωση της γνώσης για την εξάπλωση και την κατανομή των ξενικών ειδών ψαριών στην Ελλάδα και είναι χρήσιμο να ενημερωθούν τόσο οι επαγγελματίες όσο και ερασιτέχνες αλιείς και όχι μόνο.
Ποια είναι η iSea;
Η iSea είναι μια νέα Περιβαλλοντική Οργάνωση που ιδρύθηκε πριν ένα χρόνο στη Θεσσαλονίκη με σκοπό την προστασία των υδάτινων οικοσυστημάτων. Αποτελείται από μια ομάδα νέων αλλά και πιο έμπειρων επιστημόνων από διαφορετικά γνωστικά πεδίαπου στοχεύεινα συμβάλλει στην προστασία των υδάτινων οικοσυστημάτων ευαισθητοποιώντας την πολιτεία, τους διαχειριστές και την κοινή γνώμη για λήψη μέτρων εκεί όπου ασκούνται μη ορθολογικές πρακτικές. Οι κύριοι πυλώνες των δράσεων της οργάνωσης αφορούν την αλιεία, τα ξενικά είδη, τα υδάτινα απορρίμματα και τη σχέση του ανθρώπου με τα υδάτινα οικοσυστήματα και τους υδάτινους οργανισμούς.
To πρόγραμμα «Σε ξενίζει….Μοιράσου το μαζί μας!!!»
Το πρόγραμμα «Σε ξενίζει… Μοιράσου το μαζί μας!!!» ξεκίνησε το Μάιο του 2016. Εντάσσεται στον τομέα δράσεων για τα ξενικά είδη και βασικός του στόχοςείναι η μελέτη της εξάπλωσης και κατανομής των θαλάσσιων ξενικών ειδών στις Ελληνικές θάλασσες. Παράλληλα πραγματοποιείται και η καταγραφή παρατηρήσεων σπάνιων αυτόχθονών θαλάσσιων ειδών. Αποτελεί ένα από τα λίγα προγράμματα έρευνας πολιτών στην Ελλάδα, μιας πρακτικής ιδιαίτερα διαδεδομένης στο εξωτερικό. Ουσιαστικά στο πρόγραμμα συμμετέχουν μη-επιστήμονες με αγάπη για το θαλάσσιο περιβάλλον που στέλνουν φωτογραφίες με θαλάσσια είδη που είτε αναγνωρίζουνως ξενικά, είτε δε μπορούν να αναγνωρίσουν. Επιστήμονες της iSeaαναλαμβάνουν να αναγνωρίσουν τα είδηπου στη συνέχεια καταγράφονται στη βάση δεδομένων του προγράμματος μαζί με πληροφορίες σχετικά με την περιοχή εντοπισμού, το βάθος εύρεσης, το μήκος και το βάρος του είδους κ.α.
Μέχρι σήμερα στη βάση του προγράμματος υπάρχουν περισσότερες από 120 παρατηρήσεις 41 διαφορετικών ξενικών ειδών από όλη τηνΕλλάδα και την Κύπρο. Δύτες, ερασιτέχνες αλιείς και υποβρύχιοι φωτογράφοι αποτελούν το ζωτικό κομμάτι του προγράμματος παρέχοντας συνεχείς πληροφορίες. Μερικά από τα είδη που έχουν καταγραφείστο πλαίσιο του προγράμματος μόλις πρόσφατα επεκτάθηκαν στις Ελληνικές θάλασσεςενώ ορισμένα εντοπίζονται έξω από τη γνωστή έως σήμερα κατανομή τους. Επίσης, έχουν καταγραφεί δυο εμφανίσεις πολύ σπάνιων αυτόχθονων ειδών ενώ είναι πιθανό στο πλαίσιο του προγράμματος να εντοπίστηκε για πρώτη φορά το είδος Hyperogly pheperciformis(Βαρελόψαρο) στην Ελλάδα.
Χάρτης διασποράς παρατηρήσεων στην Ελλάδα
Το πρόγραμμα πηγαίνοντας στο δεύτερο χρόνο λειτουργίας του προσπαθεί να δημιουργήσει συνεργασίες με τοπικούς αλιευτικούς συλλόγους, ερασιτέχνες αλιείς, καταδυτικά κέντρα και δύτες από όλες τις περιοχές του Αιγαίου και όχι μόνο, με στόχο τη συλλογή περισσότερων καταγραφών ξενικώνείδώναπό τις Ελληνικές θάλασσες. Αν ενδιαφέρεστε να συμμετέχετέ στο πρόγραμμα μπορείτε να επικοινωνήσετε με τον υπεύθυνο Γιάννη Γιώβο στο ioannis.giovos@isea.com.gr ή να επισκεφτείτε τη σελίδα του προγράμματος και να γίνετε μέλος στο group του προγράμματος στο facebook. Παράλληλα στο πλαίσιο του προγράμματος έχει δημιουργηθεί ενημερωτικό υλικό με στόχο την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού. Το υλικό διατίθεται μετά από επικοινωνία με το κ. Γιώβο
Σε περίπτωση που αλιεύσετε ένα ξενικό είδος ή ένα είδος ψαριού που δεν αναγνωρίζετε:
1.Αρχικά πρέπει να γνωρίζετε την εθνική και διεθνής νομοθεσίας για τα προστατευόμενα είδη των ελληνικών θαλασσών αλλά και τα ελάχιστα επιτρεπόμενα μεγέθη αλιευμάτων (http://www.hcg.gr/node/275)
2.Εφόσον το είδος δεν ανήκει στα παραπάνω βγάλτε καλές φωτογραφίες όπου να φαίνονται καθαρά και οι δυο πλευρές του είδους καθώς και κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του όπως εσείς τα εντοπίζετε. Είναι σημαντικό να είστε πάντα προσεκτικοί καθώς ορισμένα είδη όπως το λεονταρόψαρο είναι δηλητηριώδη.
3.Στη συνέχεια τοποθετήστε το ψάρι στο πάγο ώστε να διατηρηθεί.
4.Στείλτε τις φωτογραφίες σας στο ioannis.giovos@isea.com.gr. Εάν δεν έχετε τη δυνατότητα να βγάλετε φωτογραφίες, εφόσον τοποθετήστε το ψάρι στο πάγο επικοινωνήστε με τον υπεύθυνο του προγράμματος Γιάννη Γιώβο στο 6945880415 για να αναγνωρίσει το είδος και να σας καθοδηγήσει στα επόμενα βήματα.
Ενημερωτικό υλικό
1. Το λεονταρόψαρο (Pterois spp.)
credits: Νίκος Εικοσπεντάκης
Δεσπόζουσα θέση στο πρόγραμμα έχει το λεονταρόψαρο που αποτελεί το logo του προγράμματος. Είναι ένα από τα πιο εισβολικά είδη στο κόσμο. Εισήλθε στη Μεσόγειο από τη Διώρυγα του Σουέζ αν και είναι πιθανό η εξάπλωσή του να οφείλεται ταυτόχρονα και σε διαφυγές από ενυδρεία. Ουσιαστικά το λεονταρόψαρο είναι δύο διαφορετικά είδη το Pterois milesκαι το Pterois volitans, αλλά μόνο το πρώτο έχει καταγραφεί μέχρι στιγμής στην Ελλάδα. Η πρώτη καταγραφή έγινε το 2015 από το Ελληνικό Ινστιτούτο Θαλασσίων Ερευνών ενώ στο πρόγραμμα της iSea υπάρχουν άλλες 8 καταγραφές από την Κρήτη τη Νίσυρο και τη Ρόδο. Το ψάρι είναι βρώσιμο ωστόσο από τα αγκάθια του εκκρίνεται ένα από τα ισχυρότερα δηλητήρια στη φύση, που μπορεί να προκαλέσει οίδημα, δυνατό πόνο, παράλυση και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και το θάνατο. Το δηλητήριο παύει να είναι ενεργό όταν το ψάρι θανατωθεί και τότε μπορούν να αφαιρεθούν οι δηλητηριώδης άκανθες. ΔΕΝ το αγγίζετε ΠΟΤΕ με γυμνό χέρι αλλά μόνο με ειδικά προστατευτικά γάντια και με πολύ προσοχή.
1. Ο Λαγοκέφαλος (Lagocephalus spp.)
credits: Αλέξανδρος Διολέτης
Από τα πιο γνωστά ξενικά είδη στη χώρα μας, για το οποίο έχει γίνει πολύς λόγος για την ιδιαίτερα τοξικήσάρκα του. Μάλιστα στην Ελλάδα έχουν χάσει άνθρωποι τη ζωή τους καθώς έφαγαν το ψάρι μη γνωρίζοντας την ιδιότητά του αυτή. Στην πραγματικότητα στην Ελλάδα εντοπίζονται 3 διαφορετικά είδη λαγοκέφαλου, το Lagocephalus sceleratus, το Lagocephalus spadiceus και το Lagocephalus suezensis ενώ υπάρχουν και άλλα είδη που πολλές φορές αναφέρονται λανθασμένα ως λαγοκέφαλοι όπως το Sphoeroides pachygaster. Η αντιμετώπιση του είδους είναι ιδιαίτερα δύσκολη καθώς δεν είναι βρώσιμο ωστόσο δύναται να χρησιμοποιηθεί για φαρμακευτικούς σκοπούς. Είναι επιτακτική ανάγκη η καλύτερη ενημέρωση του ελληνικού κοινού σχετικά με τη τοξικότητα του ψαριού για να αποφευχθούν και άλλα δυσάρεστά περιστατικά στο μέλλον. Στην iSea προσπαθούμε να συμβάλλουμε ενεργά στην ενημέρωση του κοινού είτε μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης της οργάνωσης είτε κατά τη συνεργασία/επαφή/επικοινωνία μας με αλιείς (ερασιτέχνες και επαγγελματίες).
1. Φιστουλάρια ή Τρομπέτα (Fistularia commersonii)
Το είδος προέρχεται από τον Ινδικό και Κεντρικό Ειρηνικό Ωκεανό. Πέρασε στη Μεσόγειο από τη Διώρυγα του Σουέζ ενώ στην Ελλάδα εντοπίζεται στο Νότιο και Ανατολικό Αιγαίο Πέλαγος αλλά πρόσφατα έχει βρεθεί και στο Νότιο Ιόνιο Πέλαγος. Μπορεί να φτάσει τα 120 εκ και έχει σώμα μακρύ επίμηκες με μακρύ σωληνοειδές ρύγχος. Το χρώμα του είναι γκρι-λαδί ενώ βασικό χαρακτηριστικό του είναι η ουρά με το πτερύγιο να έχει σχήμα V και από τη βάση του επεκτείνεται μια νηματοειδής δομή. Τρέφεται με μικρά ψάρια και καρκινοειδή και ζει σε αμμώδης περιοχές και υφάλους. Το είδος είναι βρώσιμο.
Κλείνοντας θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε όλου όσους έχουν στηρίξει το πρόγραμμα μέχρι σήμερα και συνεχίζουν να προσφέρουν τις φωτογραφίες τους και τις καταγραφές τους συμβάλλοντας ενεργά στην προσπάθειά μας.
