Κάλυμνος 7 Νοεμβρίου 2023. Καλημέρα σας από το Ναυτικό Μουσείο Καλύμνου.
Μετά από συνεννόηση με τους δωρητές, την κα Καλλιόπη, το γένος Γεωργίου Χριστόδουλου Χριστοδουλάκη και το συζύγό της κο Θεμιστοκλή Σπανό, η προγονική τους ζυγαριά, τύπου «πλάστιγγα», μεταφέρθηκε στο Ναυτικό Μουσείο Καλύμνου. Είναι μια ζυγαριά που έχει τη δική της ξεχωριστή ιστορία και είναι συνδεμένη με τη ναυτοσύνη του νησιού μας. Αξίζει να την κάνουμε γνωστή στους αγαπητούς αναγνώστες μας, τους Καλύμνιους αλλά και τους φίλους του Ναυτικού Μουσείου.
Ο κάτοχός της, ο αείμνηστος Γεώργιος Χριστόδουλου Χριστοδουλάκης υπήρξε σημαντικό και εκλεκτό μέλος της Καλυμνιακής κοινωνίας, από τις αρχές του 20ου αιώνα. Αν και σπουδαγμένος δικηγόρος, δραστηριοποιήθηκε στον τομέα του εμπορίου που είχε σχέση με τη σπογγαλιεία και τη ναυτιλία στο νησί. Διατηρούσε εμπορικό κατάστημα στο κέντρο του νησιού στην περιοχή Πατήθριες, όπου και διέμενε. Υπήρξε προμηθευτής ναυτιλιακών ειδών (λινέλαια, νέφτια, ελαιοχρώματα, γεωχρώματα, σχοινιά κ.α.), στα σφουγγαράδικα καΐκια, σε εμπορικά πλοία αλλά και σε υλικά συντήρησης και βαφής οικοδομών, εκκλησιών, πολλά δε από αυτά τα υλικά, άριστης ποιότητας, τα εισήγαγε από το εξωτερικό (Ολλανδία, Βέλγιο, Αγγλία, Ιταλία κ.α.)
Μετά από τόσα χρόνια η πλάστιγγα τίθεται, άμεσα, σε λειτουργία, από τον υπεύθυνος του Ναυτικού Μουσείου, Γιάννη Χειλά, ο οποίος τη «γνώριζε», γιατί από νεαρή ηλικία (δεκαετία του 1960) τακτικά πήγαινε στο «μαγαζί με τις μπογιές» οικογένειας Χριστοδουλάκη για να προμηθευτεί χρώματα ζωγραφικής για τον εαυτό του , αλλά και υλικά βαφής για τα καΐκια που σκάρωνε ο πατέρας του, ο μαστρο – Αντώνης ο «Γλάρος» στο καρνάγιο του Λαφασιού. Οι αδελφές μάλιστα Χριστοδουλάκη τον ενθάρρυναν να συνεχίζει να ζωγραφίζει και του προσέφερναν δωρεάν χρώματα και πινέλα. Έτσι παρευρισκόταν στα ζυγίσματα και ο ίδιος εύρισκε την ευκαιρία να ανεβεί στην πλάστιγγα για να ζυγιστεί. Το κατάστημα, οικογένειας Γ. Χριστοδουλάκη, εκείνη την εποχή, το λειτουργούσε η αείμνηστη κόρη του η Γεωργία, η οποία συνέχισε να το κρατά ανοιχτό, μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980.
Η πλάστιγγα βρίσκεται πια στο Ναυτικό μας Μουσείο. Ολοφάνερη η ικανοποίηση για την απόκτηση αυτού του ιστορικού εκθέματος. Θα συντηρηθεί, θα τεθεί ξανά σε λειτουργία και θα ενσωματωθεί στη αντίστοιχη διοραματική (διά του οράματος) θεματική ενότητα, για να εξιστορεί – μαρτυρεί στο διηνεκές τη χρηστικότητά της στο κεφάλαιο της σπογγαλιείας του νησιού μας.
Στην «πλάτη» της λοιπόν, ζυγίστηκαν μπάλες τα σφουγγάρια, αλογάριαστα κιλά τα «λινέλαια» (λάδια μπογιάς), τα νέφτια, τα «φαρμάκια» ( υφαλοχρώματα) και τα λογής λογής χρειαζούμενα της ναυτοσύνης στα «ποκινήματα» και στις προμήθειες για τα μακρινά σφουγγαροτάξιδα στην Μπαρμπαριά. Είδε και «γνώρισε» για τα καλά, «μέσω του νοικοκύρη της», Γεωργίου Χριστοδουλάκη, πλήθος καπεταναίων, θαλασσινών, σπογγεμπόρων, Δημογερόντων, Δημάρχων, επισήμων προσώπων της Καλύμνικης κοινωνίας, σπουδαίων Καλύμνιων καλλιτεχνών που, επί της εποχής του, διακοσμούσαν και αγιογραφούσαν τις μεγαλοπρεπείς εκκλησιές του νησιού. Είμαι βέβαιος ότι η πλάστιγγα κρύβει μέσα της μυστικά που, αν μπορέσουμε και την κάνουμε να «λαλήσει», έχει να «αποκαλύψει μυστικά αφανέρωτα» τόσα, που θα κάνει τους επισκέπτες του Μουσείου να μένουν έκθαμβοι από το ηρωικό μεγαλείο της σφουγγαροσύνης!
***
Ζύγισμα σφουγγαριών με «καντάρι», μετά από τη «λιάστρια» – το στέγνωμά τους στον ήλιο. Μ’ αυτόν τον τύπο ζυγαριάς, πιο εύχρηστο που μπορούσαν να τον έχουν στα καΐκια τους όλοι οι σφουγγαράδες, ζυγίζονταν μικροποσότητες σφουγγαριών τα οποία στη συνέχεια «μπαλάρονται» σε μεγάλα σακιά. Το τελικό ζύγισμά τους θα γινόταν συγκεντρωτικά με πλάστιγγα. Ας γνωρίσουμε λοιπόν τον αείμνηστο Γεώργιο Χρ. Χριστοδουλάκη, μέσα από τα έγγραφα της Δημογεροντίας Καλύμνου
Στην προσπάθεια να τεκμηριωθούν και αξιοποιηθούν στοιχεία που αναφέρονται στην ιστορία του νησιού μας, κρίναμε σκόπιμο να παρουσιάσουμε την προσωπικότητα του αείμνηστου Γεωργίου Χρ. Χριστοδουλάκη,, μέσα από τον παραπάνω πίνακα, που συνέταξε ο αγαπητός φίλος και συνεργάτης στο έργο της διάσωσης ιστορικών στοιχείων, αλλά και της πολιτισμικής μας κληρονομιάς, Μιχάλης Κυράννης ο οποίος είναι μέλος της Επιτροπής καταγραφής της Τοπικής Αρχειακής Συλλογής Δήμου Καλυμνίων, μαζί με τους εξ ίσου αγαπητούς συνεργάτες Κυριάκο Χατζηδάκη και Μιχάλη Κουτελλά.
Όμως, ο Μιχάλης Κυράννης φρόντισε να συμπεριλάβει στον πίνακα και τα ονόματα των αείμνηστων εκλεκτών Καλύμνιων που συμμετείχαν ως συνεργάτες στις διάφορες Επιτροπές της Δημογεροντίας – Δημαρχίας Καλύμνου. Όλοι τους καταρτισμένοι, σπουδαγμένοι, συνετοί, τολμηροί, αποφασιστικοί και δραστήριοι, δυνατές προσωπικότητες, γνώστες των προβλημάτων της Καλύμνου, με οράματα για την πρόοδο και προκοπή του νησιού. «Η παρουσία τους μετρούσε στην κοινωνία της Καλύμνου και ο λόγος τους βάραινε»!
Εκείνο που θα πρέπει να επισημανθεί είναι ότι στις διάφορες επιτροπές συμμετείχαν, εκτός από τους εκλεγμένους Δημοτικούς συμβούλους, ακόμη και πρώην Δήμαρχοι και άλλα εκλεκτά και άξια μέλη της τοπικής μας κοινωνίας, ανεξαρτήτως της πολιτικής ή της παραταξιακής τους τοποθέτησης. Οι σώφρονες Δημογέροντες έκριναν, πως όλοι θα έπρεπε να συμβάλουν με τη «σοφία» και την εμπειρία τους στις σωστές αποφάσεις, για την εκτέλεση σημαντικών αναπτυξιακών έργων, που είχε ανάγκη το νησί. Αυτή είναι και η maestria του καλού κυβερνήτη!
Έτσι, μέσα σ’ αυτό το κλίμα συναίνεσης, δημιουργήθηκε η λαμπρή σφουγγαροπολιτεία της Πόθιας, με τα σχολεία της, με το Νοσοκομείο το Δημοτικό Φαρμακείο, τα αρχοντικά της, με το λιμάνι της, με τις μεγαλόπρεπες και λαμπροστόλιστες εκκλησιές, με την ακμάζουσα οικονομία και με τον πλούτο της πολιτισμικής της ταυτότητας!
Τελειώνοντας, θα ήθελα να εκφράσω, ως υπεύθυνος του Ναυτικού Μουσείου, τις ευχαριστίες μου για την σπουδαία δωρεά της οικογένειας Γ. Χριστοδουλάκη. Η πλάστιγγα θα κοσμεί το Ναυτικό Μουσείο και θα «συνομιλεί» με τους επισκέπτες, «ζυγίζοντας με δράμια ακριβείας» μτφ. (ζυγίζοντας με αξιοπιστία) την Ιστορία της Σφουγγαροσύνης της Καλύμνου.
Κάλυμνος Νοέμβρης του 2023.
Γιάννης Αντ. Χειλάς
Δάσκαλος, Υπεύθυνος Ναυτικού Μουσείου Καλύμνου
