Ομάδες Ατόμων, Επαγγέλματα, Γραφικοί Τύποι και Καταστάσεις
Για να Ενθυμούνται οι Παλιοί και να Μαθαίνουν οι Νέοι
* Του Σακελλάρη Εμμ. Καρπάθιου
π. Καθηγητή Μαιευτικής. & Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών
Όπως συμβαίνει σε όλες τις Κοινωνίες, η εξέλιξη της ζωής μεταβάλλει τις συνήθειες και δράσεις σε όλους τους τομείς. Μόνον οι απομονωμένες κοινωνίες μπορούν να διατηρούν ανόθευτες τις παραδόσεις τους σε μεγάλο βαθμό. Η αδυναμία όμως ενσωμάτωσης και αφομοίωσης των συγχρόνων προόδων τις καθιστά πιο ευάλωτες, έναντι φυσικών και άλλων εξωτερικών παραγόντων. Οφείλουμε να παραδεχτούμε, ότι οι ίδιοι οι κάτοικοι των περιοχών αυτών αισθάνονται ιδιαίτερα ευτυχείς, για τον τρόπο διαβίωσής τους. Όσο πιο αντίξοες γίνονται οι συνθήκες της ζωής στις πόλεις, τόσο ενδυναμώνονται αυτές οι πεποιθήσεις τους.
Στην Κάλυμνο δεν μπορούσε να συμβεί διαφορετικά. Συνήθειες, παραδόσεις και ο εν γένει τρόπος ζωής, έχουν υποστεί αξιόλογες διαφοροποιήσεις. Επιγραμματικά και μόνον αναφέρονται μερικές περιπτώσεις όπως:
Οι προσκλήσεις και συγκεντρώσεις στα σπίτια έχουν περιοριστεί σημαντικά, ακόμα και στην προ-covid εποχή.
Τα πυροφάνια και οι βαρκάδες ανήκουν πια στη σφαίρα της φαντασίας, εφόσον οι νέοι δεν τα έχουν ακούσει από τους παλαιότερους.
Τα παραδοσιακά καφενεία έχουν εξαφανιστεί. Εκεί συγχροτίζονταν άτομα διαφόρων ηλικιών.
Οι εκκλησιασμοί οικογενειών ανήκουν στο παρελθόν, εκτός μεμονωμένων εξαιρέσεων.
Οι ονομαστικές εορτές αποτελούν πια μια γραφική ανάμνηση, με τα κεράσματα οικιακής προέλευσης.
Οι περίπατοι στα μονοπάτια-που δεν υπάρχουν πια δεν είναι δυνατοί.
Οι εκδρομές με πεζοπορεία έχουν αντικαταστθεί με την μεταφορά με αυτοκίνητα.
Οι γραφικές καλύβες του καλοκαιριού έχουν εξαφανιστεί.
Δεν θεωρούμε ότι όλα ανεξαιρέτως είναι πολύ σημαντικά. Ασφαλώς είναι καλύτερα που δεν συμβαίνουν στις ημέρες μας, κάποια από αυτά. Όμως είναι ωφέλιμο να γνωρίζει κανείς πως είμασταν και που βρισκόμαστε σήμερα.
Στις ημέρες μας οι πιο ανθεκτικοί τομείς φαίνεται να είναι, εκείνοι που αναφέρονται στις μαζικές Θρησκευτικές (πανηγύρια), Μουσικές και Αθλητικές εκδηλώσεις, με τη συμμετοχή νέων ανθρώπων. Το γεγονός αυτό είναι πολύ παρήγορο.
Πριν από οτιδήποτε άλλο οφείλουμε να τονίσουμε το εξαιρετικό πλεονέκτημα που διαθέτει το νησί μας. Αυτό δεν είναι άλλο από την προικοδότησή του με πληθώρα Ευεργετών, Δωρητών, Υλικών και Αϋλων Προσφορών ως και Θυσιών. Στο πλαίσιο αυτό είναι απαραίτητη η μνεία της συμβολής των
Αποδήμων συμπατριωτών μας.
Την πρώτη θέση κατέχει η Θυσία του απλοϊκού Καλύμνιου του Καζώνη, που υπήρξε το θύμα του ηρωϊκού ξεσηκωμού των Καλυμνίων με τον Πετροπόλεμο του 1935.
Ακολουθεί μία στρατιά Ευεργετών με κύριους εκπρόσωπους τους Νικόλαο Βουβάλη και, Νικηφόρο Ζερβό.
Υπήρξαν επίσης πάμπολλοι Δωρητές και αρκετοί που αφιέρωσαν την ζωή τους στην υπηρεσία αυτού του τόπου για εθνικούς σκοπούς, όπως ο Σκεύος Ζερβός ή κοινωνικούς σκοπούς όπως ο Σακελλάρης Ζερβός και η Ιωάννα (κατά κόσμον Ειρήνη) Καρπάθιου.
Παρακάτω αναφέρονται ακροθιγώς διάφορες καταστάσεις και πρόσωπα, που σημάδεψαν την Καλυμνιακή κοινωνία, κατά τον περασμένο αιώνα, όπως εκτίθενται στην επικεφαλίδα της παρουσίασης αυτής.
- Οι Δάσκαλοι ήταν Συνεπείς και Ευυπόληπτοι από τον Κόσμο, με Εξαιρέσεις. Υπήρξαν πολλοί λαμπροί διδάσκαλοι και καθηγητές, που άφησαν το θετικότατο στίγμα τους στην Καλυμνιακή κοινωνία. Πατριώτες πραγματικοί, με αυτοθυσία στα σκοτεινά χρόνια της Τουρκο- και Ιταλοκρατίας. Πολλοί από αυτούς φυλακίστηκαν και εξορίστηκαν υπερασπιζόμενοι τις ιδέες και τα οράματά τους.
- Οι Γιατροί πάρα πολλοί, ποικίλλων διαβαθμίσεων και πολλοί εξαιρετικοί. Η Κάλυμνος πάντα ήταν αυτάρκης σε ιατρικό προσωπικό. Και όχι μόνον. Καλύμνιοι ιατροί υπήρχαν διασκορπισμένοι σε πολλά νησιά και στην ηπειρωτική Ελληνική επικράτεια. Ακόμα και περιοχές της Μ. Ασίας είχαν Καλυμνίους ιατρούς. Η δράση τους επί Τουρκο- και Ιταλοκρατίας υπήρξε καθοριστικής σημασίας για τους Εθνικούς Αγώνες. Τη δράση τους αυτή την πλήρωσαν με εξορίες και φυλακίσεις. Η Κάλυμνος ευτύχισε να έχει αξιόλογον σύστημα υγείας, από τα πολύ παλιά χρόνια.
- Οι Παπάδες ήταν Συνήθως Αγράμματοι, αλλά Πατριώτες, Σεβαστοί από τον Κόσμο.
Πολλοί από αυτούς ήταν μπροστάρηδες στους εθνικούς αγώνες. Μπορεί να ήταν αγράμματοι, αλλά ήταν ηθικοί, αξιοπρεπείς και συνειδητοποιημένοι για το λειτούργημα που επιτελούσαν. Μερικοί ήταν γραφικοί, όπως τον παπά, που έπινε τάχα τσάϊ στο ποτήρι με το κουταλάκι, ενώ το περιεχόμενό του ήταν ρετσίνα
Για όλες αυτές τις ομάδες θα μπορούσε κανείς να απαριθμήσει πληθώρα γεγονότων που λαμπρύνουν την ιστορία αυτού του τόπου, χωρίς να απουσιάζουν και κάποιες αρνητιικές καταστάσεις
- Οι Σπογγέμποροι Ήταν η κινιτήρια δύναμη αξιοποίησης του μόχθου των σφουγγαράδων, έστω και με τα πολλά παρατράγουδα. Πέραν του ότι εξασφάλιζαν την πώληση των σφουγγαριών σε όλο τον κόσμο, έδιναν και λύση στο πρόβλημα της ανεργίας του νησιού, με την επί τόπου επεξεργασία του
προϊόντος.
- Η Στέγη Θηλέων Καλύμνου (Ορφανοτροφείο Θηλέων Καλύμνου) υλοποιήθηκε με την αμέριστη χρηματοδότηση της Καλυμνιακής Ομογένειας του Τάρπον Σπρινγκς, των Η.Π.Α.
Για μία πεντηκονταετία περίπου λειτούργησε με την επωνυμία αυτή υπό τη Διεύθυνση της Διδασκάλισσας Ειρήνης Εμμ. Καρπάθιου, μετέπειτα Ιωάννας Μοναχής. Από τα πρώτα χρόνια λειτουργείας της συγκροτήθηκε Δημοτικό Σχολείο, το οποίο διηύθυνε η ιδία. Περιέθαλψε πληθώρα α-πόρων παιδιών, τα οποία διακόνησε μέχρι και της εφηβείας τους.. Πολλά από αυτά προικοδοτήθηκαν με οικοεξοπλισμό (από διαθέσιμα του Ιδρύματος, αλλά και δική της συμβολή) και τα οδήγησε σε έγγαμο βίο και έφτιαξαν αξιόλογες οικογένειες εγκαταστημένες σε πολλά μέρη της Ελλάδας, αλλά και στην Αμερική, την Αυστραλία και την Ευρώπη. Το σύνολο των παιδιών αποκαλεί την αδελφή Ιωάννα ως μητέρα και δίνουν το όνομά της στις πρωτοκόρες τους. Τα παιδιά τους αποκαλούν την αδελφή Ιωάννα ως γιαγιά. Κατά την άποψή μου είναι η πιο πολύτεκνη “Μητέρα” της Καλύμνου. Στην αποστολή της αυτή θερμό παραστάτη και υποστηρικτή της είχε τον τότε Δεσπότη Καλύμνου Λέρου και Αστυπαλαίας Κηρόν κ. κ. Ισίδωρον, του οποίου το έργο υπήρξε ιδιαίτερα υποδειγματικό και γόνιμο.
Σήμερα στο κτίριο αυτό λειτουργούν τα Γραφεία της Ιεράς Μητροπόλεως ως και εγκαταστασεις παρασκευής φαγητών για απόρους (Τράπεζα Αγάπης). Παράλληλα υπάρχει εγκατάσταση Τραπεζαρίας για τον ίδιο σκοπό.
- Η Μιχαήλειος Στέγη Αρρένων σε αντίθεση με την Στέγη Θηλέων δεν ευτύχησε να αποδώσει ανάλογα επιτεύγματα. Λειτούργησε μόνον για μικρό χρονικό διάστημα και σε κάποιες φάσεις αμφιλεγόμενα. Σήμερα η χρήση του συνίσταται στην φιλοξενία σπουδαστών της Σχολής Εμπο-ρικού Ναυτικού, οι οποίοι στερούνται πόρων, για ενοικίαση διαμερίσματος, ενώ παράλληλα τους προσφέρεται δωρεάν σίτιση από την Τράπεζα Αγάπης της Μητροπόλεως.
- Ο Τσαγκάρης. Σήμερα το συμπαθές αυτό επάγγελμα του παπουτσή έχει απαξιωθεί και δεν εκπροσωπείται πλέον στο νησί. Αυτός έκανε μεταποιήσεις παπουτσιών στα μέτρα του πελάτη του. Έφτιαχνε επίσης καινούρια παπούτσια στα μέτρα των πελατών. Πολλοί από αυτούς είχαν την ατυχία να αναπτύσσουν επώδυνους κάλους. Από την εμφάνιση της μαζικοποιημένης παραγωγής υποδημάτων το επάγγελμα αυτό εκτοπίστηκε βαθμιαία.
- Ο (Ν) Τελάλης. Ήταν ο γραφικός εκείνος τύπος, που με την βροντώδη φωνή του, ενημέρωνε τον κόσμο για το πότε θα πραγματοποιηθούν διάφορες εκδηλώσεις, για την άφιξη των καραβιών και γενικά όλων των ημερησίων γεγονότων. Παραδείγματα τέτοιων ανακοινώσεων ήταν: “ Σήμερα στις πέντε η ώρα θα πραγματοποιηθεί πυγμαχία ελεύθερης πάλης στο γήπεδο της Φανταρίας (νυν καταληφθέν από οικήματα, απέναντι από την Εθνική Τράπεζα). Οι ενδιαφερόμενοι να προσέλθουν εγκαίρως. Η τιμή εισιτηρίου είναι πέντε δραχμές”. “ Σήμερα το απόγευμα στις πέντε η ώρα καταπλέει το πολυτελές ατμόπλοιο Καδιώ με προορισμό τον Πειραιά. Οι ενδιαφερόμενοι να φροντίσουν έγκαιρα για τα εισιτήριά τους από το Πρακτορείο Αιγαίο”
Ο τόπος ανακοινώσεων ήταν η προκυμαία, την οποία περιήρχετο επανειλημμένα, αναγγέλλοντας τα νέα. Κατά κάποιο τρόπο ήταν η ημερήσια εφημερίδα των τοπικών γεγονότων.
- Ο Παπλωματάς. Άλλο ένα επάγγελμα που εξαφανίστηκε. Ήταν ο τεχνίτης που έφτιαχνε τα στρώματα και παπλώματα.
- Ο Παραγωγός Αναψυκτικών. Υπήρχε ένα μικρό εργαστήριο που κάλυπτε τις τοπικές απαιτήσεις. Ο επιχειρηματίας Ζουρντός όμως μετά την ενθάρρυνση της επιτυχίας του, μετακόμισε στην Κω, όπου και ανέπτυξε έντονη επιτυχημένη βιομηχανική παραγωγή.
- Ο Παγοποιός. Ποιος δεν θυμάται τις τεράσστιες παγοκολώνες, που προμηθεύονταν οι νοικοκυραίοι και οι επαγγελματίες, για τα ψυγεία τους. Φημισμένο παγοποιείο ήταν του Ρήγα.
- Ο Ειδικός για Εκκένωση Βόθρων. Ένα πολύ ταπεινό επάγγελμα, στο οποίο διέπρεψε ένα γραφικό δίδυμο, για το οποίο πολλά θα μπορούσε να διηγηθεί κανείς. Ο Χοντροφάσουλας ήταν ο ειδικός και ο Διονύσης ο Γραμματέας του. Ο Χοντροφάσουλας αρεσκόταν να απαντά σεσχετική ερώτηση̈ ́Ηβγαλα αλλά ήφαα κιόλας”. Είχε την αποκλειστικότητα αυτού του επαγγέλματος στην Κάλυμνο και ήταν περιζήτητος.
- Η Κλαδομαζόχτρα. Αυτή μετέφερε τα χινοπόδια που μάζευε από το βουνό. Έφτιαχνε τεράστια θυμωνιά και τα μετέφερε στα σπίτια, πάνω στον αυχένα της, για το άναμμα του φούρνου. Η ενασχόληση αυτή προϋπέθετε το ξερίζωμα των χινοποδιών και άλλων εύφλεκτων αρωματικών φρυγάνων με την τσάπα.
- Η Τσεμπεροποιός. Ήταν γυναικείο επάγγελμα το οποίο εξασκόταν σε πρόχειρες εγκαταστάσεις, που στη μνήμη μου τις θυμούμαι ως υπαίθριες, στο δρόμο που στρίβει κανείς από τον κεντρικό δρόμο για τον Άγιο Μάμμα.. Αποφεύγω να αναφέρω συγκεκριμένα πρόσωπα. Τα λεπτά ημιδιαφανή υφάσματα (τσιπιά) τα προσάρμοζαν σε τετράγωνα τελλάρα και με ειδική επεξεργασία έβαζαν τις στάμμπες με τα διάφορα χρώματα και σχέδια, όπως τα γνωρίζουμε σήμερα.
- Η Πλέκτρα. Επίσης γυναικείο επάγγελμα. Με το χέρι ή μηχανικά. Σήμερα βέβαια εξακολουθεί το πλέξιμο για οικογενειακές ανάγκες, χωρίς κανένα επαγγελματικό προσανατολισμό. Η πρώτη οργανωμένη παραγωγή επί παραγγελία υπήρξε εκείνη της Μαρίας Εμμ.Καρπάθιου.
- Η Καλλιέργεια Μεταξοσκωλήκων. Όσο και αν φαίνεται παράξενο, υπήρχε μια υποτυπώδης παραγωγή μεταξιού, οικιακής εμβέλειας. Προσωπικά έχω την εμπειρία μου από το σπίτι μου, όπου τοποθετούνταν φύλλα συκαμινιάς ως τροφή των μεταξοσκωλήκων. Αυτοί έπλεκαν τα κουκούλια σε ένα κέλυφος βαρελλοειδές και στη συνέχεια μεταμορφωνόταν σε πεταλούδες που κατέληγαν.
- Η Επεξεργάστρια Μεταξοσκωλικιών. Τα κουκούλια με το μετάξι τα επεξεργαζόταν μια κυρία πίσω από την κατοικίες Κατσοτούρχη και Αντ. Μαγκλή,.
- Ο Πλανόδιος Καραμελλάς. Κύριος εκπρόσωπος του επαγγέλματος αυτού ήταν ο Παρδάλης, ο οποίος περιήρχετο τους κεντρικούς δρόμους πλάθοντας συνεχώς τη ζύμη. Οι αγοραστές έδιναν το αντίτιμο και αυτός τους έπλαθε ένα βόλο μεγέθους αναλόγου του ποσού που διέθετε ο πελάτης. Όπως είναι ευνόητο, όταν έδινε μεγάλο ποσό έπλαθε έναν μεγάλο βόλο, ώστε βάζοντάς τον στο στόμα δεν μπορούσε να μιλήσει. Από αυτό προέκυψε και η τόσο διαδεδομένη ρήση στην Κάλυμνο: “Βάλε βόλο του Παρδάλη”, που είναι συνώνυμο του κοινού “σκάσε”, σιώπα.
- Ο Πλανόδιος Παγωτατζής. Η παγωταζιέρα ήταν προσαρμοσμένη σε ποδήλατο και γύριζε τους κεντρικούς δρόμους. Σήμερα τον βλέπουμε μόνο σε κάποιες εκδηλώσεις. Κύριος εκπρόσωπος ήταν ο Φέκιας. Μαζί με το παγωτό διέθετε και μερικά στεγνά γλυκίσματα.
- Ο Πλανόδιος Γαλατάς. Επρόκειτο για βοσκό, που γύριζε στα σπίτια και τους προμήθευε το ημερήσιο γάλα της οικογένειας. Το γάλα το είχε αποθηκευμένο σε ειδικό σιδερένιο δοχείο (την Ταραζίκα), που το είχε κρεμασμένο στον ώμο. Η πρόκληση ασθενειών από τυχόν μολυσμένο γάλα είχε τέτοια τοπογραφική κατανομή, που πρόδινε την διαδρομή του γαλατά και επομένως τον υπέυθυνοτων νόσων.
- Ο Λούστρος, ήταν μια γραφική παράδοση, που επέζησε μέχρι πριν από πολύ λίγα χρόνια. Πλανόδιος με το κασελάκι του κρεμασμένο στον ώμο προσέγγιζε τους θαμώνες των καφενείων και τους εξυπηρετούσε. Η συλλογή του διέθετε τα πάντα, διάφορες αποχρώσεις βερνικιών, αλοιφή για γιάλισμα, βελούδο για τέλειο γιάλισμα και δύο μαλακές βούρτσες. Σε επίσκεψή μου στην Ουάσινγκτον D.C. έμεινα κατάπληκτος, όταν διαπίστωσα, ότι ο λούστρος ήταν σε περίοπτη θέση μιας τεράστιας συνεδριακής αίθουσας αναμονής.
- Ο Αγρονόμος (Δραγάτης) ήταν ο φύλακας των καρποφόρων δένδρων, υπερασπιζόμενος τη σοδειά των ιδιοκτητών. Φορούσε ειδική στολή σαν χωροφύλακας και ήταν εφοδιασμένος με σφυρίχτρα..
- Η Μαμή, ως ελεύθερη επαγγελματίας αναλάμβανε την εκτέλεση του τοκετού των γυναικών ή δρούσε σε συνεργασία με τον γιατρό τον οποίο καλούσε, όταν ο τοκετός ήταν επικείμενος ή όταν παρουσιαζότανε πρόβλημα. Ήταν σεβαστή στην κοινωνία και ασκούσε το επάγγελμά της με σοβαρότητα και αξιοπρέπεια. Η πιο γνωστές ήταν η Ευφημία και η μαμή του Βαθύ. Να σημειωθεί ότι ο τοκετός γινόταν στο σπίτι, γιατί νοσοκομείο δεν υπήρχε τα παλαιότερα χρόνια.
- Ο Ράφτης. Υπήρξε από τα πιο ανθηρά επαγγέλματα, μέχρι και προ τριακονταετίας. Τα έτοιμα ενδύματα μαζικής παραγωγής όταν έκαναν την εμφάνισή τους, εξετόπισαν τους επαγγελματίες αυτούς. Χάθηκε έτσι η γοητεία του προσωπικού ενδύματος, με επανειλημμένες πρόβες για την άψογη εφαρμογή του, στο σωματότυπο του κάθε ατόμου.
- Ο Χαμάλης. Ήταν βιοπαλαιστής, ο οποίος αναλάμβανε τη μεταφορά βαριών αντικειμένων, έναντι συμφωνημένης αμοιβής. Συνήθως κυκλοφορούσε με ένα τσουβάλι στην κεφαλή τοποθετημένο εν είδη χωνιού.
- Καμινάσβεστοι. Στην Κάλυμνο από πολύ παλιά παρήγαγαν ασβέστη σε καμίνια. Σήμερα μπορεί κανείς να δει τέτοια καμίνια σε ρεματιές κοντά στη θάλασσα, χωρίς αυτό να είναι απαραίτητο. Πυράκτωναν τις πέτρες και τις μετέτρεπαν σε ασβέστη. Την καύσιμη ύλη αποτελούσαν τα παρακείμενα δέντρα, που πολλές φορές επρόκειτο για κέδρους. Οι πρόγονοί μας έτσι συνέβαλαν στην αποψίλωση των βουνών.
- Πεζοπόρος Μικροπωλητής Ψαριών. Κύριος εκπρόσωπός τους ήταν η Τθούλλα. Αυτός είχε κρεμασμένο το εμπόρευμά του σε φύλλα χουρμαδιάς. Συνήθως πουλούσε χάννους και αχταπόδια . Η διαλάληση του εμπορεύματός του ήταν στερεότυπη: “Χάννους παιδιά, Αχταπόδια παιδιά” και συνήθως προκαλούσε την απάντηση από νεαρούς,, όπως για παράδειγμα: “Άχ τα πόδια παιδιά” (αχταπόδια) ή “Ας τα ‘κεί” (αστακοί).
- Ο Ιδιόμορφος Μικροκλέφτης. Εκπρόσωπός τους ήταν ο κοινώς λεγόμενος Σφήκα, ο οποίος μετά από κάθε σύλληψή του οδηγείτο στην φυλακή. Αυτή την προτιμούσε ακόμα και από το σπίτι του, γιατί του εξασφάλιζε τροφή και ύπνο, όπως συνήθιζε να λέει και ο ίδιος.
Σε μια περίπτωση που παραβίαζε παράθυρο, η ηλικιωμένη ένοικος ανέφερε, ότι ο θόρυβος ήταν από δαιμόνια. Ο τύπος αυτός της απάντησε: “Κλάσε τους α φύουσι”.
- Τα Καλοέρζα. Τις απόκριες όλη η Κάλυμνος ήταν γεμάτη από μασκαράδες. Πλημμύριζαν τους δρόμους και στα σπίτια τους υποδεχόταν με κεράσματα και αστεϊσμούς. Όλα ήταν αθώα και χωρίς κανένα φόβο. Η ταυτότητά τους δεν αποκαλυπτόταν εύκολα, γιατί οι μεταμφιέσεις τους ήσαν περίτεχνες.
- Οι Βράκες όπως και τα Καβάτζα τα φορούσαν πιο παλιά. Στην Κάλυμνο οι βρακοφόροι ήταν μετρημένοι στα δάχτυλα.
- Ο Παιδονόμος του Γυμνασίου και το Πηλίκιο (Καπέλλο) με τα Αστέρια. Τα γυμνασιόπαιδα όφειλαν, όταν κυκλοφορούσαν να φορούν το πηλίκιό (καπέλλο) τους. Η μη τήρηση του κανόνα αυτού, όταν γινόταν αντιληπτή από τον Παιδονόμο ή από έναν Καθηγητή, οδηγούσε την επομένη σε κλήση από τον Γυμνασιάρχη και αποβολή από το Σχολείο για μία ημέρα. Κάποιοι από τους μαθητές για να μη χαλάσει η κόμμωσή τους το κρατούσαν στη μασχάλη τους (υπό μάλλης) και κάποτε γινόταν αντιληπτό. Να σημειωθεί, ότι στο μπροστινό μέρος του πηλικίου υπήρχε μια χρυσοκέντητη κουκουβάγια και στην κορυφή της προσαρμόζονταν χρυσά αστέρια. Κάθε ένα από αυτά αντιπροσώπευε μια τάξη. Έτσι η πρώτη τάξη είχε ένα αστέρι, ενώ η έκτη έξι.
- Οι Ομοιόμορφες Ποδιές των Κοριτσιών των σχολείων αποτελούσε πανελλήνιο κανονισμό.
- Οι Γραφικοί Τύποι Ιωνία, Χοντροφάσουλας, το Κόλλα το, ο Διονύσης, η Ρόζα ο Σινιόρος, ο Χριστόδουλος κ.ά. Όλοι αυτοί οι τύποι αποτελούσαν στόχους πειραγμάτων από τους εχέφρονες. Από όλους αυτούς ο Διονύσης ήταν πολύ μορφωμένος, με οικογένεια και παιδιά Οι συνθήκες όμως της ζωής τον κατέληξαν στην χορεία της κατηγορίας αυτής, Στην Κάλυμνο επικρατεί η άποψη, ότι αν κάποιος υπολείπεται, έστω και λίγο σε νοημοσύνη, οι Καλύμνιοι είναι ικανοί να τον αποτρελλάνουν εντελώς.
- Τα Παρατσούκλια αντί των Επισήμων Επωνύμων, τα οποία ενίοτε τα αντικαθιστού-σαν. Είναι πάμπολλα τα παραδείγματα υποκατάστασης των επισήμων επωνύμων από διάφορες παραποιήσεις (παρατσούκλια). Συνήθως πρόκειται περί καταγωγών ή ιδιοτήτων ή ιδιομόρφων προσωπικοτήτων, τα οποία κάποιοι επιτήδειοι δι’ επαναλήψεως τα ενσωμάτωναν στην κοινωνία.
- Τα Παιδιά Έπαιζαν Ανέμελα στους Δρόμους και Αλάνες. Σήμερα η κατάσταση έχει αλλάξει εντελώς, ο κόσμος πια δεν είναι όπως πρώτα. Έγινε προβληματισμένος και φοβικός. Οι κυριότεροι κίνδυνοι δεν είναι πια οι κακοποιήσεις, αλλά οι επιτήδειοι που παρασύρουν σε αναξέ λεκτες και ιδιαίτερα επικίνδυνες καταστάσεις. Είναι δηλαδή ο αόρατος κίνδυνος με το αθώο προ-σωπείο.
- Αστυνομία είχε κύρια Απασχόληση την Καταγραφή των Κοινωνικών Φρονημάτων. Ελάχιστα ενδιαφερόταν για την ευνομία και τάξη στο νησί. Οι Χωροφύλακες όλοι ήσαν μη Καλύμνιοι, ως επί το πλείστον απαίδευτοι. Πολλοί από αυτούς αφομοιώθηκαν από τον Καλυμνιακό πληθυσμό, δημιούργησαν οικογένειες και πολιτογραφήθηκαν ως Καλύμνιοι.
- Οι Μουλαράδες με τα Κάρα. Ένα γραφικό επάγγελμα. Ήταν το κύριο μεταφορικό μέσο. Οι περισσότεροι ήτανε από το Χωριό.
- Οι Υφάντρες με τους Αργαλιούς τους. Αυτές ύφαιναν τις τριχούδες, τα κιλίμια, τα λεπτά χράμια, τις ζώνες για τα καβάδια κά.
- Οι Πλατωνικοί Έρωτες. Οι ευκαιρίες για γνωριμίες εκ του πλησίον ήταν πολύ σπάνιες και έτσι η μόνη διέξοδος ήταν η από μακριά εκδήλωση ενδιαφέροντος. Πολλές φορές το ενδιαφέρον ήταν μονόπλευρο, άγνωστο για το έτερον ήμισυ. Η φαντασία όμως οργίαζε. Σπάνια γινόταν αντιληπτό από την άλλη πλευρά. Υπήρξαν όμως και τολμηροί (οι γόηδες), οι οποίοι ξεπερνούσαν τις δυσκολίες. Όταν γινόταν αντιληπτό από τους γονείς ετίθεντο περιορισμοί, από τη μια ή την άλλη πλευρά, με αποτέλεσμα να ακυρώνονται οι προσεγγίσεις.
- Ο Θεσμός της Τροφού των Νεογεννήτων. Πολλές φορές συνέβαινε η λεχώνα μητέρα να αποβιώσει, συνήθως λόγω επιλόχειας λοίμωξης. Στις περιπτώσεις αυτές τη διατροφή του νεογεννήτου αναλάμβανε γυναίκα, που είχε πλούσιους μαστούς σε γάλα (τροφός).
- Απόλυτος Σεβασμός στους Γονείς και Ηλικιωμένους. Αυτός αποτελούσε στοιχείο διαπαιδαγώγησης των παιδιών όλων σχεδόν των οικογενειών. Ίσως αυτό να είναι η αιτία, που ακόμα και σήμερα τα παιδιά απευθύνονται στους μεγαλυτέρούς τους με την προσφώνηση ̈Θείε”.
- Ο Εκκλησιασμός κάθε Κυριακή και Γιορτές. Οι όικογένειες σε κάθε εορτή και τις Κυριακές δεν απουσίαζαν από την εκκλησία. Ήταν τρόπος ζωής, φορούσαν τα επίσημά τους ρούχα και εκκλησιαζόντουσαν. Σήμερα επικρατεί πλήρης χαλάρωση στο θέμα αυτό.
- Οι Λιτανείες στην Αναβροχιά. Σε περιόδους παρατεταμένης ανομβρίας οι εκκλησιαστικές αρχές διοργάνωναν τις λιτανείες,, στην διάρκεια των οποίων γινόταν θρησκευτική τελετή, με κύριο λαϊκό επαναλαμβανόμενο αίτημα “Βρέξε Κύριε Βρέξε”. Προφανώς πρόκειται για αρχαίες εκδηλώσεις, που εν μέρει επεκράτησαν χαλαρά και στις ημέρες μας. Τα τελευταία χρόνια έγινε μια τέτοια λιτανία. Όμως το δελτίο καιρού προειδοποίησε ότι την επομένη θα έβρεχε…….
- Τα Πάμπολλα Παραδοσιακά Παιχνίδια Αλιντές, η Λάκχα, ο Κρυφτός, το Κυλίντρι η Σβούρα, οι Βόλοι, ο Τυφλοπόντικας, Βεζύρη, Τουράς-Γιαζί ή Κορώνα-Γράμματα, τα Αινίγματα, τα Γλωσσογυμνάσματα όπως “άσπρη πέτρα ξέξασπρη, ο Καραγκιόζης κ.λπ.. Οι ρίζες των παιχνιδιών αυτών είναι παμπάλαιες. Το κάθε παιχνίδι από αυτά χρειάζεται εκτεταμένη περιγραφή και πρέπει να περιγραφούν σε ιδιαίτερη παρουσίαση.
- Η Αναγγελία Θανάτων με τρία Κτυπήματα της Καμπάνας κατά Διαστήματα. Ο κόσμος παλαιότερα διατηρούσε τη συνοχή του. Η έννοια της γειτονιάς ήταν πραγματική, με ότι σημαίνει αυτό. Συνήθως επικρατούσε ησυχία. Το χαρακτηριστικό άκουσμα της καμπάνας γεννούσε και το ερώτημα του για ποιον επρόκειτο, με αποτέλεσμα όλοι να ενημερώνονται άμεσα.
- Τα Μπιλιάρδα. Αυτά ήταν δύο και λειτουργούσαν αμιγώς ως τέτοια. ̈Ηταν απαγορευμένα για τους μαθητές,, γεγονός που δημιουργούσε πολλά ευτράπελα με πρωταγωνιστή τον Παιδονόμο.
Σε μια περίπτωση, όταν ο Παιδονόμος ανακάλυψε, ότι οι πελάτες στο μπιλιάρδο του Μαλιά,ήταν μαθητές, πήγε να μπει στο μπιλιάρδο και πριν τους αναγνωρίσει, οι μαθητές έσπασαν τους γλόμπους (λαμπτήρες) με τις στέκες και με το σκοτάδι ο διώκτης αναγκάστηκε να αποχωρήσει έντρομος.
- Τα Κατσαρόλια. Ήταν στην περιοχή των Ποταμών προς τον Φάραγγα. Επρόκειτο για τον οίκο ανοχής της εποχής. Η περιοχή ήταν κακόφημη και για το λόγο αυτό οι επισκέπτες κατά κανόνα ήταν νυκτερινοί.
- Πλύσιμο των Χραμιών στη Θάλασσα. Κάθε Σεπτέβρη οι νοικοκυρές έφερναν τα μάλλινα κλινοσκεπάσματα στην παραλία, τα έπλεναν στη θάλασσα και με ασπρόχωμα τα κτυπούσαν με ξύλινο κόπανο. Μετά το πλύσιμο και το ξενέρισμα, τα άπλωναν στην άμμο για στέγνωμα. Αυτό γινόταν συνήθως στην παραλία των Λιναριών, όπου μαζευόταν με τα κάρα και τα γαϊδουρια τους και οι Χωριανοί. Ο τόπος γέμιζε από αλογόμυγες, που αποτελούσαν τρομερή εμπειρία. Εκεί κάναμε και το τελευταίο μας κολύμπι του καλοκαιριού.
- Το Τσουκαλιό, στην Ομώνυμη Περιοχή, κοντά στον Αρχάγγελο. Εκεί φτιαχνόντουσαν μικρές και μεγάλες λαϊνες, λαϊνάκια για παιδιά, λεκάνες,, καμινάδες και τα μουούρια. Η ανάπτυξη του Τσουκαλιού στην περιοχή αυτή οφείλεται στο, ότι εκεί υπάρχει κοκκινόχωμα κατάλληλο για αγγειοπλαστική. Η περιοχή έχει πληθώρα στοών, αποτέλεσμα της εξόρυξης του χώματος.
- Υδραγωγείο στις εξοχές δεν υπήρχε. Πολλά σπίτια διέθεταν (υ)στέρνες, αλλά μόνο για πλύσιμο, αν και πολλές φορές για πόσιμο. Ο κανόνας ήταν η προμήθεια νερού να γίνεται από πηγάδια περιβολιών με μεγάλες λαϊνες. Το καλύτερο νερό όμως το προμηθευόταν από ένα ονομαστό πηγάδι, που βρισκόταν στην περιοχή Πηγάδια, γνωστό ακόμα και σήμερα. Η προσπέλαση στο πηγάδι αυτό γινόταν με τα πόδια, μια διαδρομή διάρκειας σαρανταπέντε λεπτών περίπου κρατώντας την λαϊνα. Κατά την παραμονή τους εκεί περιμένοντας τη σειρά τους έδινε και έπαιρνε το κουτσομπολιό. Η άντληση του νερού γινόταν με τον κουβά. Η επιστροφή με τη γεμάτη λαϊνα στον ώμο ήταν ιδιαίτερα κοπιαστική, ιδίως αν υπήρχε και ανηφορικός δρόμος. Το έργο αυτό το επιτελούσαν, κατά κανόνα, οι γυναίκες του σπιτιού.
Η άφιξη του νερού στο σπίτι επέβαλλε την τοποθέτηση της λαϊνας στη θέση της, το σταμουθάκι (ενα κοίλο ανήλιο μέρος οριζόντιο, για εύκολη μετάγγιση του περιεχομένου) με ένα πώμα, συνήθως λεμόνι. Η λαϊνα διατηρούσε το νερό αρκετά κρύο και υποκαθιστούσε την ανυπαρξία ψυγείου. Τα περισσότερα σπίτια βεβαίως είχαν την υστέρνα τους, όπου δεξαμένιζαν το βρόχινο νερό, που προοριζόταν για κάθε χρήση.
- Το Αλώνι και το Αλώνισμα των Δημητριακών. Η παραγωγή δημητριακών στην Κάλυμνο ήταν υποτυπώδης. Συνήθως αφορούσε οικογενειακές καλλιέργειες και η επεξεργασία τους γινόταν στους χώρους παραγωγής τους. Μετά το θέρισμά τους τα έβαζαν στο αλώνι και με τα πόδια τα αλώνιζαν, μικροί και μεγάλοι. Μερικοί διέθεταν και γαϊδούρια ή άλογα. Τα αλώνια ήταν ιεροί χώροι που χρησιμοποιούνταν από τα πολύ παλιά χρόνια, στον ίδιο πάντα χώρο. Το κάθε αλώνι κρύβει μέσα του πολλά αξιόλογα και ιστορίες.
Οι πτωχότερες οικογένειες που δεν διέθεταν χωράφι καλιεργούσαν κριθάρι στα δαμάκια, πάνω στο βουνό. Αυτά ήταν στενές λωρίδες γης που αφαιρούσαν τις πέτρες και αποκάλυπταν το χώμα, όπου και έσπερναν το κριθάρι. Στο γεγονός αυτό οφείλεται η κλιμακωτή διαμόρφφωση σε αρκετά βουνά της Καλύμνου. Τόση ήταν η φτώχεια που επικρατούσε στο νησί.
- Το Ξεστάχισμα και Κοσκίνισμα στο αλώνι. Για τον λόγο αυτό με ένα ξύλινο κόπανο κτυπούσαν τον καρπό με τα στάχια, ώστε να αποχωριστεί από αυτά και στη συνέχεια με ειδική τσουγκράνα τα ανασήκωναν και καθώς φυσούσε αέρας απομακρυνόταν τα στάχια. Τα υπόλοιπα που έμεναν τα αποχώριζαν με κόσκινο, που είχε μεγαλύτερες του συνήθους τρύπες., ώστε τελικά να κατακρατείται μόνον ο καρπός.
- Το Άλεσμα του Σταριού και του Κριθαριού με τις Μυλόπετρες. Κάθε σπίτι που διέθετε τη δυνατότητα, είχε και τις μυλόπετρές του σε ένα χώρο σταθερό, γιατί ήταν απαραίτητη μια σταθερή εγκατάσταση, για το άλεσμα. Το άλεσμα γινόταν με περιστροφική κίνηση μιας στερεάς ξύλινης ράβδου στερεωμένης στο πάνω της άκρο σε μια σταθερή ευρύχωρη τρύπα και το κάτω στην περιφέρεια της κινητής περιστρεφόμενης
πελεκημένης πέτρας (πλάκας). Στο κέντρο της πλάκας αυτής υπήρχε οπή στην οποία έριχναν τον προς άλεση καρπό. Η κάτω πλάκα ήταν σταθερή. Η περιστροφική κίνηση συνέθλιβε τον καρπό μεταξύ τωνπλακών.
- Το Κοσκίνισμα του Κριθάλευρου και Σιτάλευρου. Αυτό γινότανε πια στο σπίτι μετά το άλεσμα στις μυλόπετρες.
- Το Ζύμωμα. Ήταν μια εβδομαδιαία διαδικασία σε κάθε νοικοκυριό. Το ψωμί το έφτιαχναν με προζύμι από το προηγούμενο βράδι. Τη ζύμη την έβαζαν σε ξύλινο υπόστρωμα και την σκέπαζαν με μάλλινο ύφασμα για να “ανεβεί”, έως ότου ετοιμαστεί ο φούρνος.
Παρόμοια παρασκευζόταν το (ε)φτάζυμο και οι αυγούλες,. Τα πήγαιναν όμως σε μεγάλο φούρνο της γειτονιάς, συνήθως μεταμεσονύκτιες ώρες, γεγονός για το οποίο δεν μπόρεσα να αντιληφθώ το λόγο.
- Ο Ξυλόφουρνος στο Σπίτι. Ήταν καμάρι και στολίδι της αυλής τους. Εκεί έψηναν το ψωμί, τις κουλούρες, τα σύκα, φαγητά και προ πάντων το πασχαλινό μουούρι. Κατά κανόνα συμμετείχαν στο άναμμα του φούρνου οι γείτονες και έφερναν και αυτοί ότι είχαν προετοιμάσει για ψή σιμο. Πάντα επικρατούσε η γνώμη ενός γηραιού ειδήμονος της γειτονιάς, που καθόριζε την ώρα που ήταν έτοιμος ο φούρνος, Στη διάρκεια του ανάμματος, η νοικοκυρά περιποιόταν τους επισκέπτες με διάφορα κεράσματα, που σηματοδοτούαν ένα εορταστικό περιβάλλον.
- Η Κρίθινη Κουλούρα στον Οικογενειακό Φούρνο. Ίσως είναι το πιο χαρακτηριστικό Καλυμνιακό έδεσμα. Η κουλούρα θα έπρεπε να αποτελεί την αιχμή της εξαγωγικής δραστηριότητας Καλυμνιακών προϊόντων μαζί με το μέλι. Σήμερα, παρασκευάζονται σε πολλούς φούρνους χωρίς να τηρούνται οι κανόνες και έτσι δυσφημείται το προϊόν Γευστικά υπερέχει άλλων παρομοίων παρασκευασμάτων, που κατακλύζουν τη Χώρα και το εξωτερικό.
- Το Άλεσμα του Καφέ στο σπίτι. Σπάνια οι νοικοκυραίοι αγόραζαν αλεσμένο καφέ από καφεκοπτεία. Συνήθως αγόραζαν κόκκους καφέ, τους καβούρδιζαν και τους άλεθαν. Το άλεσμα γινόταν σε μύλους χειροκίνητους με υποδοχή του αλεσμένου καφέ. Τους μύλους προμηθεύονταν συνήθως από Γύφτους, με αντάλλαγμα μιας παλιάς εικόνας ή κάποιου άλλου παλιού αντικειμένου.
- Τα Καλοκαίρια οι οικογένειες που δεν διέθεταν σπίτι στην εξοχή, δεν εννοούσαν να τη στερηθούν. Για το λόγο αυτό έφτιαχναν τις Καλύβες τους από ύφασμα τσουβαλιών, αφού προηγουμένως διαμόρφωναν τα δάπεδα του χώρου διαμονής, των αυλών του και τις τουαλέτας. Οι χώροι ήταν περιποιημένοι και ασβεστωμένοι. Διέθεταν την επίπλωσή τους και γενικά είχαν όλον τον οικιακό τους εξοπλισμό. Αυτός περιλάμβανε την φουφού, τον σουφρά, την αυτοσχέδια πυροστιά και το λεγόμενο φανάρι που κρεμαζόταν σε δέντρο για προφύλαξη του φαγητού από τις σκόνες και τις μύγες Το μεγαλύτερο πρόβλημα ήταν ο φόβος της βροχής, πράγμα σπανιότατο εκείνες τις εποχές. Συνήθως οι περισσότερες καλύβες ξεστήνονταν αμέσως μετά του Σταυρού στις 14ρις Σεπτέβρη.
- Το Άπλωμα (Συκοϊρι) και το Φρύξιμο των Σύκων. Τα περισσευούμενα σύκα από την καθημερινή κατανάλωση απλώνονταν στον ήλιο, πάνω σε μαζάες (ξερά χόρτα) και αφήνονται εκεί μέχρι το Σεπτέβρη, ώστε να ξεραθούν αρκετά. Κατά καιρούς τα αναποδογύριζαν για να τα δει ο ήλιος και από την άλλη πλευρά. Στο τέλος μέσα σε λαμαρίνες τα έψηναν στο φούρνο τον υπαίθριο. Μετά, ζεστά όπως ήταν, τα έβαζαν σε τενεκέδες και με τα πόδια τα συμπίεζαν, ώστε να μη μένει κενό με αέρα μεταξύ τους, αφού βέβαια τα προφύλαγαν με καθαρό πανί. Κατά στρώσεις έβαζαν πορτοκα- ή νερατζόφυλλα ή φύλλα σχίνουν, που δρούσαν ως αντιμικροβιακά, όπως πιστευόταν. Τα σύκα αυτά μπορούσαν να διατηρηθούν ακόμα και για χρόνια. Να σημειωθεί, ότι γινόταν αυστηρή επιλογή των σύκων, από την αρχή του συκοεριού και αποτελούσαν σημαντικό συμπλήρωμα διατροφής κατά την διάρκεια του πολέμου.
- Το Βυρσοδεψείο του Τομάζου λειτούργησε κατά το πρώτο μισό του περασμένου αιώνα στη θέση Λαφάσι, μέχρι και το τέλος του πολέμου..
- Η Βιοτεχνία Τουβλοποιϊας και Τσιμεντολίθων του Μαμουζέλου στην Ψέριμο, λειτούργησε για περιορισμένο χρονικό διάστημα.
- Η Κατασκευή Γεωργικών Εργαλείων, αποτελούσε κοινή δραστηριότητα όλων των σιδηρουργείων του νησιού.
- Τα Κοτέτσια ( Αγουμάδες) στο Σπίτι. Κάθε σπίτι διατηρούσε το κοτέτσι του και εξασφάλιζε
έτσι ένα ανεκτό επίπεδο διατροφής. Πολλά από αυτά είχαν ιδιαίτερη κατασκευή με ειδική θέση γέννησης
των αυγών, προσπελάσιμη εκ των έξω. Επί πλέον το κοτέτσι διέθετε χώρο διανυκτέρευσης.
- Οι Κυψέλες (κουβάνι) στο Σπίτι. Πολλά σπίτια διατηρούσαν κυψέλες, με τη μορφή των κουβανιών, που ήταν σαν (σωλήνες) – ισομετρικά πιθάρια τοποθετημένα οριζόντια. Η συγκομιδή των κερηθρών με το μέλι και η αναπαραγωγή των κυψελών προϋπέθετε τη συνδρομή γειτόνων, που γνώριζαν αυτές τις διαδικασίες.
- Η Κατσίκα στο Σπίτι. Πολλά σπίτια διατηρούσαν τις κατσίκες τους, όταν διέθεταν χώρο και εξασφάλιζαν το γάλα τους και όχι μόνον. Συνήθως παρασκεύαζαν τυρί και τις μυζήθρες της οικογένειας. Επίσης σε δερμάτινο κατσικίσιο ασκό έφτιαχναν τουλουμοτύρι. Πέραν αυτών με την αναπαραγωγή των ζώων εξασφάλιζαν υψηλής ποιότητας διατροφή.
- Το Πηγάδι, η Θρούμπα ( Αντλία) και η Χαβούζα. Αυτά ήταν απαραίτητα σε κάθε σπίτι που διέθετε έναν αξιόλογο κήπο. Σε ααυτές τις εγκαταστάσεις το θιρούμπισμα (η χειροκίνητη κάθετη παλίνδρομη κίνηση της χειρολαβής της θρούμπας) ήταν απαραίτητο, για το γέμισμα της δεξαμενής και το εν συνεχεία πότισμα.
- Το Μαγγανοπήγαδο ήταν απαραίτητο για την άντληση νερού, από τα πηγάδια που διέθεταν όλα τα οργανωμένα περιβόλια. Αυτά λειτουργούσαν με την ζεύξη ενός γαϊδουριού σε ένα οριζόντιο δοκάρι, που το ένα του άκρο ήταν προσαρμοσμένο στον κεντρικό άξονα μιας τροχαλίας και το άλλο ελεύθερο. Σ’ αυτό γινόταν η ζεύξη του γαϊδουριού. Η πορεία του γαϊδουριού ήταν κυκλική, γύρω από το πηγάδι. Το όλο σύστημα ήταν πολύπλοκο και δύσκολο να περιγραφεί με λεπτομέρεια. Όμως μπορούμε να πούμε, ότι με μια τροχαλία γινόταν το διαδοχικό ανεβοκατέβασμα κουβάδων (των λαούτων), οι οποίοι μετά το ανέβασμά τους έπαιρναν την κλίση τους, για να ξανακατεβούν. Στη φάση που άρχιζαν το ξανακατέβασμά τους άδειαζαν το περιεχόμενό τους (που είχαν πάρει από το πηγάδι) στην δεξαμενή νερού. Αυτό γινόταν επί ώρες ολόκληρες. Από άλλα πηγάδια η άντληση νερού γινόταν με τους γραφικούς ανεμόμυλους, οι οποίοι είχαν το μειονέκτημα, ότι απαιτούσαν αξιόλογη πνοή ανέμων. Τέτοιοι ανεμόμυλοι υπάρχουν ακόμα ελάχιστοι στο νησί μας. Είναι πραγματικά στολίδια, που προσδίδουν κάποια γραφικότητα στο τοπίο
- Τα Γαϊδούρια. Το συμπαθές και γραφικό αυτό αξιόλογο μεταφορικό – και όχι μόνον μέσο υποτιμήθηκε στην εποχή του εκμοντερνισμού. Σήμερα είναι αμφίβολο κατά πόσο υπάρχουν ακόμα μερικά από τα συμπαθή αυτά ζώα. Ούτε για τουριστική χρήση δεν υπάρχουν πια, όπως συμβαίνει σε άλλα νησιά.
- Οι Μεθυσμένοι Μηχανικοί τις Νύχτες. Στις παιδικές μνήμες ιδιαίτερη θέση κατέχει η εμπειρία να ακούς τραγούδια στους δρόμους του νησιού τις μεταμεσονύχτιες ώρες και να βλέπεις αγκαλιασμένους τους μεθυσμένους μηχανικούς (σφουγγαράδες) να τρικλίζουν από τη μια μεριά του δρόμου στην άλλη. Τραγουδούσαν και έκαναν αστεϊσμούς μεταξύ τους, που καμιά φορά κατέληγαν σε φιλονικίες. Συνήθως έλεγαν ασυναρτησίες. Οι εκδηλώσεις αυτές του δρόμου ακολουθούσαν την κρασοκατάνυξη στις ταβέρνες της πόλης, όπου οι επιχειρηματίες φρόντιζαν να φέρνουν τραγουδίστριες τέταρτης και πέμπτης διαλογής, ικανές να εξάπτουν τα πνεύματα των θαμόνων, ιδι-αίτερα όταν
πλησίαζαν οι ημέρες για το σκληρό τους Ταξίδι.
- Η Ζωντανή Αναχώρηση των Σπογγαλιευτικών. Κάποτε αποτελούσε πραγματική εκδήλωση αγάπης και συναδέλφωσης. Ήταν ένα πανηγύρι χαρμολύπης, με άφθονα φαγητά και ποτά. Σήμερα το επάγγελμα του σφουγγαρά έχασε την μαζικότητά του και οι εκδηλώσεις αυτές γίνονται σε ανάμνηση παλαιοτέρων ζωντανών καταστάσεων. Η όλη εικόνα στο τέλος συμπληρωνόταν με συγκινητικούς αποχαιρετισμούς των οικογενειών των σφουγγαράδων, των οποίων η επάνοδος ήταν αβέβαιη,. Τα σφουγγαράδικα καϊκια έκοβαν βόλτες στο λιμάνι, που ήταν πλημμυρισμένο από βαρκούλες. με παιδιά τους και τους συγγενείς. Οι σφουγγαράδες ήταν ανεβασμένοι στα ξάρτια των καϊκιών και αποχαιρετούσαν με τ’ άσπρα τους μαντήλια. Στιγμές εξαιρετικής μοναδικής συγκίνησης.
- Το Χαμπάρι του Σφουγγαρά. Το θλιβερό άγγελμα του θανάτου του σφουγγαρά δυστυχώς δεν ήταν και τόσο σπάνιο. Ήταν μια είδηση που έφθανε από την άλλη άκρη της θάλασσας και γέμιζε με θλίψη την οικογένεια και το νησί. Ήταν το τίμημα της σφουγγαροσύνης και του αγώνα για επιβίωση των δυστυχισμένων αυτών ανθρώπων. Στο σπίτι του πεθαμένου επικρατούσε θλιβερό κλίμα και μέσα σε αυτό το πλαίσιο γινόταν το ξόδι με τα ασώματα ρούχα του νεκρού. Οι φωτογραφίες ήταν σκεπασμένες με μαύρα ρούχα, Οι αυλές ήταν ασβεστωμένες σε μαύρο χρώμα. Ερχόταν γυναίκες από την Λέρο και μοιρολογούσαν το νεκρό χτυπώντας το στήθος τους. Τα ρούχα του νεκρού με τα αγαπημένα του αντικείμενα και με τη συνοδεία του παπά τα έθαβαν σε κενοτάφιο. Ήταν πραγματικά σκηνές αρχαίας τραγωδίας. Ο νεκρός στην πραγματικότητα είχε ταφεί από τους συντρόφους του στην άμμο μιας ερημονησίδας ή σε πολύ έντονες κακοκαιρίες διαρκείας τον πόντιζαν μέσα στο πέλαγος. Πόσα και πόσα ορφανά και χήρες δεν υπέστησαν αυτή τη βαριά δοκιμασία.
- Οι Χοροί τ’ Άη Παντελέμονα και οι Πίστες. Ποιος δεν θυμάται τις λαμπρές υπαίθριες χοροεσπερίδες, με ορχήστρες και τραγουδιστές ντόπιους και ξένους. Από τις πιο σημαντικές Παρουσίες ήταν εκείνη της Κάκιας Μένδρη, Καλυμνιάς που διέπρεψε στο ελληνικό έντεχνο τραγούδι. Ο Ζουλουφός αποτελούσε το απαραίτητο καντρικό πρόσωπο που τραγουδούσε με ορχήστρα και διασκέδαζε τους θαμώνες στις χορευτικές τους επιδόσεις. Η πιο λαοφιλής πίστα ήταν στις Ελιές, όπου μαζεύονταν οι πιο ευκατάστατοι. Η Πίστα (το ταψί, όπως έλεγαν) υπάρχει ακόμα και σήμερα αμετάβλητο, μετά από τόσα χρόνια. Γινόταν διαγωνισμοί χορού και άλλες παρεμφερείς εκδηλώσεις. Οι συνομίληκοί μου αρκούμαστσταν να παρακολουθούμε όρθιοι από μακριά. Οι σημερινοί καιροί αγνοούν εντελώς αυτές τις συνήθειες. Η ημέρα αυτή είναι κενή, γεμάτη όμως, από νοσταλγίες παλαιότερων εποχών.
- Τα Πανηγύρια της Παναγιάς στην ΚυραΨηλή, στα Αργινώντα, στη Ψέριμο, Τέλεντο κ. ά. εξακολουθούν να παραμένουν ζωντανά, χωρίς όμως την παλιά τους ζωντάνια με τα βοσκαρουϊστικα πεισματικά των τσαμπουνάδων. Δεν μπορεί όμως παρά να σημειωθεί η αντοχή τους στο χρόνο. Και άλλα πανηγύρια γινόταν σε άλλες θρησκευτικές εορτές, όπως και στις ημέρες μας. Ήσαν όμως μικρότερης
συμμετοχής.
- Οι κινηματογράφοι στην Κάλυμνο ήταν δύο. Στις Πατήθριες ο ένας, του Αγγελή Μαραγκού και το “Σπλέντιτ” το άλλο, του Μιχάλη Μπιλλήρη, στο στενό, δίπλα από το Αναγνωστήριο. Υπήρχε επίσης και ένας υπαίθριος παραπλεύρως του “Σπλέντιτ”, η λειτουργία του οποίου δεν μακροημέρευσε. Σήμερα δεν υπάρχει τίποτε από αυτά. Το θέμα αυτό αφήνεται χωρίς σχολιασμό.
- Στην Κάλυμνο Λειτουργούσαν τα Ιαματικά Λουτρά στα Θέρμα. Έπαψαν να λειτουργούν από πολλών ετών. Εγκαταλείφθηκαν και ερειπώθηκαν. Στη θέση τους λειτουργεί εστιατόριο, σε ένα ακαλαίσθητο κτίριο. Τα Θέρμα είναι από τις ωραιότερες γωνιές της Πόθιας. Είναι κρίμα που δεν αξιοποιήθηκε ακόμα, παρά τις κατά καιρούς εξαγγελίες
- Η Υποδοχή Επισήμων με Έξοδο των Καϊκιών και Δυναμίτες. Κάθε φορά που ερχόταν στην Κάλυμνο κάποιος επίσημος και ιδιαίτερα αγαπητός στον κόσμο της, έβγαινε όλος ο στόλος του νησιού να προϋπαντήσει την άφιξή του, συνήθως μέσω Κω. Παράλληλα γινόταν πανδαιμόνιο από δυναμίτες και κωδωνοκρουσίες. Ήταν κάτι το φανταστικό, αν και υπερβολικό.
- Το Υπαίθριο Αφοδευτήριο. Αυτό υπερβαίνει κάθε φαντασία. Και δεν αναφέρονται μόνον τα στεγασμένα. Υπήρχαν άλλα εντελώς υπαίθρια, με απεριόριστη θέα. Συνήθως επρόκειτο για ένα λάκκο πάνω από τον οποίο ήταν τοποθετημένη μια ξύλινη πολυθρόνα, με μια ευρύχωρη τρύπα στο κάθισμα. Έτσι παράλληλα μπορούσε κανείς να παρακολουθεί από μακριά τα τεκταινόμενα στον απέναντι χώρο.
- Τα Πυροφάνια. Υπήρξαν από τις πιο ευχάριστες και ζωηρές αναμνήσεις. Στις αφέγγαρες καλοκαιριάτικες νύχτες, με μια κωπήλατη βάρκα και ένα λουξ, για φωτισμό του βυθού και των βράχων, πηγαίναμε από τα Λινάρια στην Αγία Κυριακή, εφόσον το επέτρεπε ο καιρός. Συνήθως είχαμε πλούσια συγκομιδή σε καβούρια, κογχύλια, πεταλίδες, μερικά ψάρια και καμιά φορά καραβίδες. Το πιο σημαντικό όμως ήταν το κέφι και τα τραγούδια. Πραγματικά αξέχαστες βραδιές. Μπορούσαν όμως να γίνονται και στα κοντινά βράχια κρατώντας ένα λουξ. Οι δραστηριότητες αυτές εντάσσονται στις παγκαλυμνιακές συνήθειες.
- Οι Οικογενειακοί Περίπατοι στην πλατεία (Νυμφοπάζαρο). Αυτή ήταν μια πανελλήνια συνήθεια στις πλατείες. Στην Κάλυμνο γινόταν στην προκυμαία.
- Οι Ημιμερήσιες Εξορμήσεις για Δενδροφύτευση στο Βουνό. Οι μαθητές της δεκαετίας του ’60 είμαστε υπερήφανοι για το ότι φύτεψε ο καθένας μας τουλάχιστον 4-5 δέντρα. Αυτό οφείλετο στην πρωτοβουλία του Λαζάρου Ζαραφωνίτη, ο οποίος οργάνωσε ένα φυτώριο στη θέση πίσω από τον φούρνο του Λοϊζου.Υπήρξε ιδιαίτερα φανατικός στο θέμα του εξωραϊσμού των βουνών της Καλύμνου
με πράσινο.
- Οι Ημερήσιες Εκδρομές με την Πετσέτα και την Καστανιά με το Φαγητό μας. Συνήθως οι εκδρομές γινόταν στα Μπροστά (Πάνορμο). Το φαγητό μας ετοιμαζόταν από την προηγούμενη και ήταν πατάτες τηγανητές, αυγό βραστό, ένα φρούτο και νερό. Ταβέρνες δεν υπήρχαν, ούτε περίπτερα για να προμηθευτούμε κάτι.
- Οι Μεταφορές στο Βαθύ με το Καϊκι “Ηλέκτρα” και τον Γραφικό Καπετάνιο, Αντώνη Σκυλλά. Ήταν μια εμπειρία αξέχαστη. Αμαξιτός δρόμος δεν υπήρχε και η εναλλακτική λύση ήταν με τα πόδια από τα βουνό, όπου υπήρχε ένας πλακόστρωτος δρόμος, που είχαν φτιάξει οι Ιταλοί..Αυτό το δρόμο τον κάναμε μερικά Σαββατοκύριακα, ενώ οι Βαθιώτες κάθε εβδομάδα. Περιπετειώδης ήταν και η επικοινωνία με τα Αργινώντα, τα Σκάλια και τον Εμπορειό, Μασούρι, Βλυχάδια και Άργος πριν από την δημιουργία των αμαξιτών δρόμων.
Όσον αφορά την Παλιόνησο το πρόβλημα υπήρχε μέχρι σχετικά πρόσφατα. Η προσπέλασή της ήταν προνόμιο των βοσκών και των μανιωδών κυνηγών. Η διά θαλάσσης πρόσβαση ήταν δυνατή μεν, αλλά πολύ δύσκολη.
- Τα Στριμώγματα Επιβατών στα Αμάξια. Σε ένα αμάξι έξι θέσεων στριμωχνόντουσαν ακόμα και δέκα άτομα. Παροιμιώδης ήταν η Συμπεθέρα, που ποτέ δεν έλεγε όχι, σε όποιον συναντούσε στο δρόμο. Συνήθιζε να λέει, ότι βάζει στο αμάξι του ακόμα και τα “κατσαρόλια”.Οι αδελφοί Ξυπολυτά, Μιχάλης και Διονύσης, είχαν ένα πολύ μακρύ αυτοκίνητο, του πρώην Γερμανού Διοικητού, που διέθετε και πτυσσόμενα καθίσματα στο μέσο του. Το φόρτωναν ακόμα και με δώδεκα άτομα. Όμως στην ανηφόρα αγκωμαχούσε η μηχανή και έτσι ο συνοδηγός κατέβαινε και έσπρωχνε το αμάξι. Πραγματικά γραφικές καταστάσεις.
- Οι Λάντζες για Μεταφορά Επιβατών και Εμπορευμάτων προς και από το Τελωνείο στα Πλοία. Παλαιότερα ακόμα και τα μικρότερα πλοία δεν πλεύριζαν στο μουράγιο. Οι επιβάτες μεταφέρονταν με ανοιχτά καϊκια τα λεγόμενα “λάζες”, ακόμα και υπό βροχή. Τα εμπορεύματα μεταφέρονταν με τις λεγόμενες “μαούνες”. Τα αυτοκίνητα τα φόρτωναν και εκφόρτωναν με γερανούς. Σε θαλασσοταραχή η προσέγγιση στα πλοία ήταν επεισοδιακή και πολλές φορές επικίνδυνη. Τα πλοία ήταν μικρά και ακατάλληλα για τα δρομολόγια αυτά, αλλά για την εποχή τους ανταποκρινόταν στις ανάγκες των νησιωτών. Μερικά από αυτά ήταν το Ηλιούπολις, το Κυκλάδες, το Καδιώ, το Αιγαίο, το
Μιαούλης, το Καραϊσκάκης, το Άδωνης κ. ά.
- Το Τσεμπέρι. Συνήθως μαύρου χρώματος. Το φορούσαν ηλικιωμένες γυναίκες. Ήταν από λεπτό ύφασμα (τσιπί). Τα πολύχρωμα τα φορούσαν στο κεφάλι περιελιγμένα ευειδείς κυρίες, πραγματικό στολίδι.
- Το Παραδοσιακό Καφενείο. Έχει καταργηθεί σήμερα και στη θέση τους φύτρωσαν τα αναψυκτήρια. Η μπιλότα, η ξερή και το τάβλι ήταν στην ημερήσια διάταξη. Και βέβαια ήταν τόποι συζητήσεων και προβληματισμού. Εκεί μάθαινε κανείς τα νέα της ημέρας.
- Η Χαρτοπαιξία. Οι Καλύμνιοι αρέσκονταν στην χαρτοπαιξία, ιδιαίτερα την περίοδο των εορτών των Χριστουγέννων. Συνέβαιναν μάλιστα κωμικοτραγικές ιστορίες, καθ’ όσον η χαρτοπαιξία και το ζάρι ήταν απαγορευμένα. Η αστυνομία συνελάμβανε τους παίκτες με όλα τα πειστήρια της διαδικασίας και τα λεφτά του τραπεζιού και τους παρέπεμπε την επομένη στο Πρωτοδικείο της Κω. Μπορεί να ειπωθεί, ότι υπήρχαν και πάρα πολύ μανιώδεις παίκτες, που έφθαναν στο σημείο να παίζουν ιδιαίτερα υψηλά ποσά, με τραγικές συνέπειες.
- Παραλίες Χωριστές για Αγόρια και Κορίτσια, οι Ηλικιωμένοι στον Ξυσιτό. Παλαιότερα οι γυναίκες και τα κορίτσια με τα μικρά παιδιά έκαναν τα θαλασσινά τους λουτρά στα Λινάρια, ενώ τα αγόρια και οι άνδρες μαζεύονταν στο Καντούνι. Οι ηλικιωμένοι μαζεύονταν στον Ξυσιτό. Ήταν μεγάλο ατόπημα για τα κορίτσια να πηγαίνουν στο Καντούνι και να συγχρωτίζονται με τα αγόρια. Αυτό αποτελούσε θέμα συζητήσεων και κακοχαρακτηρισμού των κοριτσιών. Οι ενήλικες γυναίκες φορούσαν τις πουκαμίσες, που ήσαν σαν ρόμπες και όντας στη θάλασσα με κάποιο τρόπο εγκλώβιζαν αέρα, που λειτουργούσε ως σωσίβιο. Έτσι ολόκληρη παρέα καθόντουσαν και κουτσομπόλευαν. Περιττόν να σημειωθεί, ότι όταν έβγαιναν από τη θάλασσα διαγράφονταν όλες οι καμπύλες του σώματος. Συνήθως η αλλαγή του ρουχισμού τους γινόταν σε μια σπηλαιώδη εσοχή της Πατέλλας.
Οι παρατηρήσεις αυτές ίσχυαν για όσους εξοχίαζαν στα Μπροστά (Πάνορμο). Οι άλλες παραλίες του νησιού δεν είχαν την πολυτέλεια να διαθέτουν αυτό τον διαχωρισμό.
- Τα Καφενεία στην Παραλία Εποχικής Κατασκευής με το Λουξ για Φωτισμό. Επρόκειτο για γραφικά καφενεία, κυρίως στα Λινάρια, όπου η ξερή, η μπιλότα και το τάβλι αποτελούσαν μόνιμες ενασχολήσεις των φοιτητών και ηλικιωμένων. Τα κεράσματα ήσαν φτωχικά. Συνή-θως πρόσφεραν χταπόδι με ούζο, υποβρύχιο και αναψυκτικά.
Στον μεγάλο σεισμό της Σαντορίνης συνέβη να παρασυρθεί ένα τέτοιο καφενείο και οι ιδιοκτήτες του, ένα ηλικιωμένο ζευγάρι, ο Ντούνιας με τη γυναίκα του, παρασύρθηκαν από το παλιρροϊκό κύμα. Σώθηκαν χάρις στο ότι πιάστηκαν σε ένα τραπέζι του καφενείου τους. Βρέθηκαν σώοι στην παραλία του Μελιτσάχα. Και στο Βαθύ όμως υπήρχε το ονομαστό καφενείο στην Πλατεία της Νομικούδαινας, όπου μαζεύονταν
οι διανοούμενοι, και όχι μόνον της περιοχής
- Τα Σπίτια που Κτίζονταν Ακολουθούσαν τον Παραδοσιακό Καλυμνιακό Ρυθμό. Οι αρχιτέκτονες και οι μηχανικοί ακολουθούσαν τους Καλυμνιακούς ρυθμούς και δεν κτίζονταν τα σημερινά ξένα προς το περιβάλλον οικήματα, που πληγώνουν το Καλυμνιακό τοπίο. Τα τοπία ήταν ήρεμα με σεβασμό στην ησυχία. Σημειώνεται, ότι ο Καλύμνιος όσο είναι στο εξωτερικό υπεραγαπά τον βράχο της καταγωγής του. Όταν όμως έρθει στο νησί του αυθαιρετεί και το πληγώνει. Αυτό βέβαια συμβαίνει με την πλήρη κάλυψη και διαχρονική ανοχή της πολύπαθης Πολεοδομικής Υπηρεσίας του νησιού.
- Τα Ναρκωτικά και τα Εγκλήματα ήταν Άγνωστα. Αυτά σήμερα αποτελούν την μάστιγα, που ταλανίζει και οπισθοδρομεί το νησί μας. Από βηματοδότης στα Δωδεκάνησα, σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής, κατέληξε θλιβερό παρακολούθημα. Η Κάλυμνος πάσχει από στασιμότητα, ενώ ακόμα και τα μικρά παραπλήσια νησιά σφύζουν από αναγέννηση. Η κατάσταση αυτή προβληματίζει τον κάθε σκεπτόμενο πατριώτη και ευχόμαστε και τους κρατούντες..
- Τα Εμβάσματα των Ξενητεμένων, για Ενίσχυση των Οικογενειών τους. Αυτά αποτελούσαν ευλογία για το νησί, στις δύσκολες περιόδους. Κύριος λόγος και φροντίδα των ξενιτεμένων ήταν η οικονομική ενίσχυση των οικογενειών τους,, εις βάρος των προσωπικών τους ανέσεων. Μήπως όμως έγινε αιτία να φτιαχτούν οι στρατιές τεμπέληδων, που συνωστίζονται στις καφετέριες με όλα τα παρελκόμενα;
- Οι Αλαπνιές (μακροβούτια) και οι Βαρκάδες. Μπορεί οι νεαροί Καλύμνιοι να μην είχαν πολλές διεξόδους για διασκέδαση, είχαν όμως την τύχη να μπορούν να διοχετεύουν τις δραστηριότητές τους στο θαλασσινό στοιχείο. Οι βουτιές από ψηλούς βράχους (τους κρεμαστούς), τα μακροβούτια (αλαπνιές) και γενικά το κολύμπι ήταν στην ημερησία διάταξη τους καλοκαιρινούς μήνες. Το μάζεμα αχινιών γινόταν με την βοήθεια του λεγόμενου γυαλιού, που ήταν ένα στρογγυλό δοχείο με υδατοστεγή εφαρμογή ενός χοντρού γυλιού, που επέτρεπε ευκρινή όραση του βυθού για τον εντοπισμό των αχινιών. Εχρησιμοποιείτο και ως αποθηκευτικός τους χώρος Τους χειμερινούς μήνες, όπως στα περισσότερα νησιά, η ζωή ήταν μονότονη και περισσότερο οικογενειακή. Ήταν η εποχή για το κυνήγι με την αυτοσχέδια σαϊτα.
- Η Γλίνα και ο Καβουρμάς. Τα χρόνια της φτώχιας το βούτρο από το χοιροσφάγιο με μπουκές από κρέας και τις λεγόμενες κατσαρίδες (τεμαχια από τον υποδόριο ιστό του χοίρου) αποτελούσαν μέρος- συμπλήρωμα του φαγητού.
- Η Γαλέττα. Αντί για ψωμί χρησιμοποιούνταν η γαλέτα. Αυτές προοριζόταν κυρίως για τα ταξίδια των σφουγγαράδων. Παρασκευζόταν από ανάλατη ζύμη για να αντέχει στα ταξίδια χωρίς να αλλοιώνεται. Ήταν πάρα πολύ σκληρή.
- Τα Λουμπουνάρια (λούπινα). Αυτά τα παρασκεύαζαν στο θαλασσινό νερό. Τα πωλούσαν πλανόδιοι και τα διέθεταν μετρώντας τα με ένα φλιτζάνι έναντι ενός ευτελούς ποσού. Και σήμερα μπορεί κανείς να τα προμηθευτεί σε κατάστημα παραδοσιακών προϊόντων.
- Η Τρουμούλλα (πηκτή). Της πρόσθεταν στην επιφάνεια σκόνη τριαντάφυλλο. Έναντι ενός ευτελούς ποσού έπαιρνε κανείς ένα τεμάχιο, που υποσημειωνόταν από την προηγούμενη χαράκωσή της, όπως συμβαίνει με τα γλυκά του ταψιού.
- Το Χταπόδι με Σκορδαλιά και Ολό. Ήταν ότι καλύτερο μπορούσε κανείς να γευθεί σε ένα καφενείο. Το χταπόδι ψηνόταν στη χόβολη και συνοδευόταν από δύο μπουκές ψωμί με σκορδαλιά η μία και τηγανισμένο ολό χταποδιού η άλλη. Το καφενείο ήταν του Γκιουζελιού και άφησε εξαίρετες αναμνήσεις.
- Οι Ανώτατες Σπουδές γινόταν μόνο στην Ελλάδα, Σπάνιες οι Εξαιρέσεις, Τότε, δηλαδή προ τεσσαρακονταετίας περίπου, οι νέοι σπούδαζαν στα ελληνικά πανεπιστήμια, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, με προτίμηση την Ιταλία. Η σπουδή στο εξωτερικό αφορούσε μόνο τις μετεκπαιδεύσεις,
- Ο (Α)βδελλάς ήταν πλανόδιος και πουλούσε (α)βδέλλες, που αποτελούσαν επίσημο ιατρικό μέσο για διάφορες παθήσεις
- Το Ασβέστωμα των αυλών σε λευκό ή λουλακί ή ώχρας χρωματισμό ήταν απαραίτητη ενασχόληση σε κάθε μεγάλη γιορτή ή στις μεγάλες γιορτές των σπιτιών.
- Ο Κρέββατος, αντί για κρεββάτια, αποτελούσε απαραίτητο στοιχείο-συμπλήρωμα, στα φτωχικά κυρίως σπίτια, όπου βολευόταν οι πολυμελείς συνήθως οικογένειες.
- Το Στεφάνι της Πρωτομαγιάς αποτελούσε βασικό έθιμο από κληματαριά, γουρλομμάτη και στάχια.
- Τ’ Άϊ Γιαννιού του Κλήδονα αναβόντουσαν οι φωτιές και πηδούσαν πάνω από αυτές δύο και τρεις φορές ο καθ’ ένας για το έθιμο φωνάζοντας “τ’ Άϊ Γιαννιού τ’ ατσάλι της γριάς το ποντικάλι”.
- Της Ανάληψης συνήθιζαν να ανάβουν ένα κερί έξω από το σπίτι. Τα παιδιά κάρφωναν ένα κουτί κονσέρβας σε ένα ξύλινο ραβδάκι, έβαζαν μέσα στουπί, που περιέβρεχαν με πετρέλαιο, το άναβαν και σε ομάδες γυρνούσαν στις γειτονιές. Τελευταίο άφησα να αναφερθώ για λόγους έμφασης, το “Αναγνωστήριο αι Μοούσαι”.
- Το “Αναγνωστήριο αι Μούσαι ̈ Καλύμνου αποτέλεσε την Κιβωτό της πνευματικής ζωής της Καλύμνου. Αποτελούσε Ίδρυμα αναφοράς σε ολόκληρη την Δωδεκάνησο. Οι ετήσιες εκδόσεις του Αναγνωστηρίου αποτέλεσαν και αποτελούν ένα αξιόπιστο δείγμα της δραστηριότητάς του. Υπήρξε ο πόλος έλξης όλης της διανόησης του νησιού μας. Πέρασαν από την Διοίκησή του πολλοί αξιόλογοι πνευματικοί άνθρωποι.
Επί σειρά ετών οι Δημοτικές Αρχές, όχι μόνον δεν συνέβαλαν στην βελτίωση των υποδομών του, αλλά και του στέρησαν τη δυνατότητα ανάπτυξης χώρων έκθεσης βιβλιοθηκών, ώστε να εκτεθεί ο πλούτος των βιβλίων του, τα οποία λιμνιάζουν σε αποθήκες, με ότι αυτό σημαίνει.
Οι Καλύμνιοι παρά τις Δυσκολίες της Καθημερινότητάς τους δεν απεμπόλησαν τις παραδοσιακές τους συνήθειες. Ιδιαίτερα ο απλός κόσμος.
Σήμερα δημιουργούνται ομάδες περιφρούρησης των τοπικών αξιών και αυτό αποτελεί ένα ελπιδοφόρο μήνυμα.
Κάθε προσπάθεια νόθευσης, με εισαγωγή ξένων στοιχείων, κατά κύριο λόγο στα μουσικά και χορευτικά δρώμενα του νησιού, είναι κακώς εννοούμενη προσφορά και αποτελεί ασέβεια στην Καλυμνιακή παράδοση. Σε σοβαρό βαθμό αυτό φαίνεται να έχει συντελεστεί, με προσωικές επιλογές και όχι, όπως οφείλετο με ευρεία συμμετοχή των διαφόρων Καλυμνιακών Σωματείων. Η υπόγεια νόθευση αυτή υποδηλώνει άγνοια, βασικών παραμέτρων, που διασφαλίζουν τη συνέχεια μιας γνήσιας και αυτοφυούς ταυτότητας του Τόπου μας. Και ο νοών νοήτω.
Η ακροθιγής αναφορά των όσων αναπτύχθηκαν αποτέλεσε συνειδητή επιλογή, θεωρώντας, ότι λεπτομερέστερη ανάπτυξη ανήκει σε πιο εξειδικευμένα πρόσωπα. Κλείνοντας θα ήθελα να ζητήσω την κατανόηση των αναγνωστών, για τυχόν παραλήψεις που έγιναν, παρά την προσπάθεια της αρτιότερης παρουσίασης αυτού του θέματος.
Αθήνα – Κάλυμνος 15 Ιουλίου 2023
Σακελλάρης Εμμ. Καρπάθιος
