Γράφει ο Μιχάλης Ι. Κουτελλάς ,Αρχαιολόγος
Αποτελεί πράγματι μία σπουδαία αρχαιολογική ανακάλυψη η πρόσφατη «αλίευση» ενός υπερμεγέθους γυναικείου αγάλματος από Τούρκους ψαράδες στη θαλάσσια περιοχή απέναντι από τη Σύμη. Πρόκειται για ένα χάλκινο αρχαιοελληνικό δημιούργημα της Ελληνιστικής Εποχής (323-30 π. Χ.), προερχόμενο πιθανότατα από κάποιο ελληνικό Ιερό ή ναό της περιοχής της Μικράς Ασίας, περιοχής όπου άνθιζε τότε ο ελληνικός πολιτισμός. Δυστυχώς λείπει το κεφάλι, από τη μελέτη του οποίου θα μπορούσαν να εξαχθούν περισσότερα και ασφαλέστερα συμπεράσματα αναφορικά με την καλλιτεχνική αξία και την ακριβέστερη χρονολόγησή του.
Το νεοανακαλυφθέν άγαλμα είναι ύψους 2 μ. και ζυγίζει 3ΟΟ κιλά. Είναι χυτευμένο από χαλκό και άρα αποτελεί πρωτότυπο δημιούργημα κάποιου σημαντικού Έλληνα καλλιτέχνη. Να σημειωθεί, ότι χάλκινα αγάλματα έχουν διασωθεί πολύ λίγα από την αρχαιότητα, λόγω του ότι το υλικό τους, ο χαλκός ξαναχρησιμοποιούταν στα μεταγενέστερα χρόνια. Ανακαλύπτονται κυρίως στη θάλασσα, προερχόμενα από ναυάγια ρωμαϊκών πλοίων, που τα είχαν υφαρπάσει από ελληνικά Ιερά και ναούς για να τα πουλήσουν σε πλούσιους Ρωμαίους που στόλιζαν με αυτά τις οικίες τους.
Οι Τούρκοι ψαράδες παρέδωσαν το εύρημά τους στις αρχές και πλέον αυτό φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Μαρμαρίδας, προκειμένου να συντηρηθεί και να μελετηθεί.
Αμέσως μετά τη δημοσιοποίηση της ανακάλυψής του αναφέρθηκε στα μέσα μαζικής ενημέρωσης ότι το άγαλμα αυτό αποτελεί την «αδελφή» της «Κυράς της Καλύμνου», του χάλκινου υπερμεγέθους γυναικείου αγάλματος που είχε «αλιευτεί» στα τέλη του 1994 από την τράτα του Καλύμνιου ψαρά Αντωνίου Χατζηαντωνίου στη θαλάσσια περιοχή της Ψερίμου.
Το νέο εύρημα απεικονίζει γυναικεία μορφή σε μέγεθος μεγαλύτερο του φυσικού, η οποία φορά ιμάτιο και ποδήρη χιτώνα, όπως ακριβώς και το άγαλμα που εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Καλύμνου. Οι Τούρκοι αρχαιολόγοι δεν προχώρησαν ακόμη σε χρονολόγηση του ευρήματος. Ωστόσο, στον τύπο αναφέρεται ότι ανήκει στον αγαλματικό τύπο της «Μεγάλης Ηρακλειώτισσας».
Και επειδή η ορολογία είναι ίσως άγνωστη στους περισσότερους, να διευκρινίσουμε ότι οι όροι «Μεγάλη Ηρακλειώτισσα» και «Μικρή Ηρακλειώτισσα» αποτελούν συμβατικές ονομασίες δύο τύπων γυναικείων αγαλμάτων που πρωτοανακαλύφθηκαν μαζί στην πόλη Ηράκλειο (Herculaneum) της Ιταλίας. Στην αρχαιότητα το Ηράκλειο ήταν σπουδαίο παραθαλάσσιο θέρετρο στο οποίο διάσημοι Ρωμαίοι πολιτικοί και αξιωματούχοι είχαν τις θερινές τους επαύλεις. Το Ηράκλειο καταστράφηκε μαζί με την Πομπηία και τις Σταβίες το 79 μ.Χ. από την έκρηξη του Βεζουβίου.
Ο τύπος της «Μεγάλης Ηρακλειώτισσας» απεικονίζει γυναικείες μορφές ώριμης ηλικίας, που φορούν εσωτερικά μακρύ ως τον αστράγαλο χιτώνα και εξωτερικά ιμάτιο με κρόσσια που καλύπτει και την κεφαλή. Ο τύπος της «Μικρής Ηρακλειώτισσας» απεικονίζει κυρίως γυναίκες νεαρής ηλικίας, με τα ίδια ρούχα, αλλά με ακάλυπτη την κεφαλή. Και στους δύο τύπους τα χέρια είναι καλυμμένα από το ιμάτιο, με το δεξί χέρι να είναι λυγισμένο προς τα πάνω, ενώ το αριστερό σχεδόν τεντωμένο προς τα κάτω.
Τα πρωτότυπα αγάλματα δημιουργήθηκαν γύρω στα τέλη του 4ου π. Χ. αιώνα και θεωρούνται δημιουργίες του διακεκριμένου γλύπτη Πραξιτέλη ή κάποιου μαθητή του. Απεικόνιζαν θεότητες, πιθανόν τη Δήμητρα και την κόρη της Περσεφόνη. Και οι δύο «Ηρακλειώτισσες» έχουν αντιγραφεί εκατοντάδες φορές κατά την αρχαιότητα και κυρίως στα ρωμαϊκά χρόνια γι’ αυτό και έχουν χαρακτηριστεί, όχι άδικα, ως η πιο πετυχημένη ιστορία αντιγραφής της αρχαιότητας, καθώς με διαφορετικές κεφαλές απεικόνισαν από την ελληνιστική εποχή έως και τον 3ο αιώνα μ. Χ. σε όλο τον ελληνορωμαϊκό κόσμο περισσότερες από 380 διακεκριμένες αστές, ένα ρεκόρ που συνεχώς αυξάνεται με νέα ευρήματα.
Η «Κυρά της Καλύμνου», που χρονολογείται γύρω στα 200 π. Χ., ανήκει στον τύπο της «Μεγάλης Ηρακλειώτισσας», κάτι που δεν μπορούμε να πούμε και για το άγαλμα που έφεραν στο φως οι Τούρκοι ψαράδες, καθώς λείπει το κεφάλι του. Επίσης το τουρκικό εύρημα διαφοροποιείται από τους καθιερωμένους τύπους, όπου ανήκουν οι «Ηρακλειώτισσες», ως προς τη διάταξη των χεριών, από τα σωζόμενα μέρη των οποίων φαίνεται να εκτείνονται οριζόντια προς τα εμπρός. Διαφέρει επίσης και στα μαλλιά, τα οποία είναι λυτά και πέφτουν κάθετα, όπως φαίνεται στα δεξιά του λαιμού του, ενώ στις «Ηρακλειώτισσες» είναι μαζεμένα και δεμένα στο πίσω μέρος της κεφαλής. Όπως και να έχει όμως το πράγμα βρισκόμαστε μπροστά σε μία σημαντικότατη ανακάλυψη και ελπίζουμε να βρεθούν και τα υπόλοιπα κομμάτια του, ώστε να συμπληρωθεί ένα ακόμη αριστούργημα της αρχαίας ελληνικής τέχνης και να αποτιμηθεί καλύτερα η αξία του.
Παραθέτουμε δημοσίευμα από τη τουρκική σελίδα arkeofili.com σχετικά με την ανάσυρση του αγάλματος .
Τούρκοι ψαράδες ανέσυραν με δίχτυα που είχαν ρίξει από αλιευτικό σκάφος ακέφαλο γυναικείο χάλκινο άγαλμα ύψους 2 μέτρων και βάρους 300 κιλών.
Σύμφωνα με δημοσίευμα σε τουρκικό site arkeofili.com οι Τούρκοι ψαράδες έριξαν από το αλιευτικό τους σκάφος δίχτια στη Θαλάσσια περιοχή Bozburun και Selimiye που βρίσκεται απέναντι από τη Σύμη.
Ξημερώματα της Τετάρτης 18 Νοεμβρίου 2020 άρχισαν να τραβούν τα δίχτυα τους που έριξαν σε βάθος 50 μέτρων. Συνειδητοποιώντας ότι το δίχτυ ήταν αρκετά βαρύ, οι ψαράδες πίστευαν πρώτα ότι υπήρχαν πολλά θαλασσινά.
Τα δίκτυο τραβήχτηκαν μετά από μεγάλες προσπάθειες και οι Ψαράδες που περιμένουν θαλασσινά στα δίχτυα τους έκπληκτοι είδαν να βγαίνει ένα άγαλμα το άγαλμα. Άμεσα Οι ψαράδες ενημέρωσαν την Περιφερειακή Διοίκησης Marmaris.
Τα σκάφη της Ακτοφυλακής που περιπολούσαν στην περιοχή πήγαν στο Selimiye Mahallesi όπου βρισκόταν το αλιευτικό σκάφος. Αφού τα πληρώματα στο σκάφος επιθεώρησαν το άγαλμα, συνόδευσαν το αλιευτικό και προσέγγισανα στην προβλήτα Bozburun Mahallesi.
Στελέχη από τη Διεύθυνση του Μουσείου Μαρμαρίς πραγματοποίησαν επιτόπια εξέταση του χάλκινου αγάλματος που παραλήφθηκε από όχημα με γερανό.
Το άγαλμα, του οποίου η περίοδος δεν μπόρεσε μέχρι τώρα να προσδιοριστεί, μεταφέρθηκε στη Διεύθυνση Μουσείου στην Μαρμαρίδα όπου και φυλάσσεται. Οι υπέυθυνοι του Μουσείου δεν έδωσαν κάποιες πληροφορίες και έκαναν γνωστό ότι επίσημη ανακοίνωση θα εκδοθεί από το Υπουργείο μετά τις εξετάσεις και τις έρευνες.