Πολιτισμικές και Λαογραφικές καταγραφές για το Σεπτέμβρη μήνα στην Κάλυμνο
Μέρος Α’ Από την « Αρσιχρονιά» μέχρι… του Σταυρού
Πρώτη του μήνα Σεπτέμβρη και … πρωί – πρωί, με το σκάσιμο του ήλιου, βρέθηκα εκεί κάτω στου «Βουαλιού» τα μέρη, ( παραλιακή περιοχή Βουβάλη – ιχθυόσκαλα) στον κόσμο των παιδικών μου χρόνων, εκεί που γεννήθηκα και μεγάλωσα μαζί με τους απλοϊκούς ψαράδες. Καθώς περιδιάβαινα στα πουντάρια και καμάρωνα τα ψαροκάικα, και τα εγκάρδια καλημερίσματα με τους αγαπημένους ψαράδες γινόταν βάλσαμο ψυχής, νάσου παρουσιάζεται η καλή μου φιλενάδα η «Παράδοση».
Κόρη παλιού θαλασσινού. Πατέρας, αδέλφια, άντρας, παιδιά, συγγενείς, όλοι θαλασσογεννημένοι ψαράδες· κομμένο τ’ αφάλι τους στο κύμα! Της έδωσα το παρανόμι – παρατσούκλι «Παράδοση» – και αυτό το γνώριζε – γιατί κουβαλούσε μέσα της ολάκερο τον πλούτο της ναυτικής παράδοσης, όχι μόνο της γειτονιάς της, τ’ Αγίου Στεφάνου, αλλά και όλου του ναυτόκοσμου του νησιού μας. Άσε που μεγάλωσε με δυο παλιάες ( γιαγιάδες), τη μάνα της μάνας της και τη μάνα της παλιάς της (102 χρονών πέθανε), πού ’ταν ‘που το Χωριό και αυτές, όχι μόνο κουβαλούσαν αλλά και βίωναν ακόμα όλη την παράδοση του παλιού Χωριού, που έζησαν κάτω και γύρω από μεσαιωνικό Κάστρο της Χώρας· ήταν παλιές γυναίκες, «γεννημένες από την εποχή της Νεράς!», μτφ.(από την εποχή της κοσμογονικής δημιουργίας του νησιού Νερά) όπως λένε σαν θέλουν να χαρακτηρίσουν οι Καλύμνιοι κάτι το αρχέγονο.
Δεν χόρταινα να την ακούω να διηγείται τα παλιά (τα όσα από μικρούλα άκουγε και βίωνε), σαν καθόμασταν και γειτονεύαμε στη ρίζα της σκιερής αλμύρας, πού ‘ταν φυτεμένη κάτω απ’ το τοίχο περίφραξης του μοναστηριού της «Βουαλίνας» – του ναού «Της του Θεού Ειρήνης». Την ξεχώριζες απ’ τη θωριά. Σεμνή και σεβάσμια. Μπαινόβγαινε μες στα ψαροκάικα σαν γοργόνα κι όλοι οι θαλασσινοί την καμάρωναν και την σεβόταν σαν αδελφή, σαν μάνα. Ψηλόλιγνη, σπαθάτη, ηλιοψημένη, με την απλοϊκή τσίτθινη ρόμπα της, με τον άσπρο φουτά (πετσέτα που γινόταν τριγωνικό κεφαλομάντηλο για τον ήλιο) έμοιαζε με ακρόπρωρο που πλούμιζε την πλώρη καλοαρμάτωτης μπρατσέρας!
Η φιλενάδα μου η «Παράδοση» λοιπόν, κρατούσε μια μεγάλη πιατέλα γεμάτη με τροφαντά κομμάτια από ολοκόκκινο δροσερό καρπούζι και κερνούσε ένα γύρω τα πληρώματα, από ψαροκάικο σε ψαροκάικο. Με είδε και με καλημέρισε προσκαλώντας με να την πλησιάσω.
= «Πρώτη του Σεπτέμβρη σήμερα. Καλό μήνα και Καλή Αρσιχρονιά.!» Έλα, Δάσκαλε να κεραστείς. Για τη ψυχή των γονιών μας, Να συγχωρεθούν τ ’αποθαμένα τους! Μνημόνεψε μερικά από ονόματα της φαμίλιας της. Όλα πρόσωπα γνωστά μου, αφού για χρόνια τους έζησα! Όλοι μας, πιστεύω, εκείνη τη στιγμή νιώσαμε ανάμεσά μας την ανάερη παρουσία των ψυχών των παλιών ψαράδων της περιοχής, ο καθένας τους δικούς του κι όλους μαζί. Οι θύμισες έφεραν κρυφά δάκρυα στα μάτια. Οι ψαράδες έβγαλαν τα ναυτικά τους κασκέτα και σταυροκοπήθηκαν. – « Ο Θεός να τους αναπάψει !»
Δεν έκρυψα την συγκίνησή μου, γι αυτή την πράξη της «Παράδοσης» να διατηρεί ζωντανή ακόμη στις μέρες μας, το έθιμο που θέλει την «Αρσιχρονιά» να κερνούν – προσφέρουν στη γειτονιά, για την ψυχή των αποθαμένων, φρούτα (καρπούζι, σταφύλια, που τα λένε και «αρσιχρονιές», σύκα, ξηρούς καρπούς από το μαξούλι – παραγωγής τους, αλλά και κομμάτια από εφτάζυμο με τυρί και άλλα καλούδια, όπως γίνεται και την επαύριον των Χριστουγέννων και της Λαμπράς), Όλα αυτά, μες σε πανέρια, τα τοποθετούσαν πάνω στους τάφους των νεκρών για να τα ευλογήσει – διαβάσει με τρισάγιο ο παπάς, και μετά να μοιραστούν στους φτωχούς.
Η «Παράδοση», αφού τέλειωσε το τρατάρισμα των φρούτων, με πλεύρισε με ’κείνο το αινιγματικό χαμόγελο και μου ψιθύρισε με νόημα στ’ αυτί.
– Δάσκαλε, μήνα «Σταυριάτη» έχουμε. Πολλές και σπουδαίες οι παραδόσεις γι αυτόν στο νησί μας. Τι καθόμαστε; πάμε κάτω απ’ την αρμύρα μας, να τις ξαναθυμηθούμε, να τις κουβεντιάσουμε και να τις καταγράψουμε, να τις μάθουν κι οι νέες γενεές, μπας και (εν)νοήσουν τι σημαίνει «γνήσιος λαϊκός πολιτισμός, που δίνει νόημα στην ανθρώπινη ύπαρξη και πλουμίζει – πρεπίζει την καθημερινότητά μας!»
Σεπτέμβρης λοιπόν…ο Καλύμνιος. Αρχίζει από το εσπέρας της «Κλειδοχρονιάς» όπου κλειδώνει – τελειώνει το παλιό έτος (31 Αυγούστου) και τη επομένη με την «Αρχιχρονιά» αρχίζει το νέο ημερολογιακό – εκκλησιαστικό έτος, που χρησιμοποιούσαν οι Βυζαντινοί και συνέπιπτε με την «αρχή της Ινδίκτου».
«Πρωτοσταυριά», μια και ο Σεπτέμβρης λέγεται και Σταυριάτης με κύρια γιορτή του μήνα, την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού. Μεγάλη έγνοια είχαν οι νοικοκυρές, για το καλό – γούρικο «πααρικό» – ποδαρικό, που θα έκανε ό πρώτος επισκέπτης στο σπίτι τη πρώτη του μήνα, ώστε να πάει όλη η χρονιά «κατ’ ευχήν». Έτσι από βραδύς, παραμονή της πρωτομηνιάς, απόφευγαν τις επισκέψεις και έβγαζαν στο περβάζι του παραθυριού τους έναν μαστραπά κι ένα ποτήρι με νερό και δίπλα μιαν εικόνα, συνήθως του αγίου προστάτη της οικογένειας. Πίστευαν πως το βράδυ οι ψυχές των πεθαμένων, που θα νεόρευαν το σπιτικό, θα έπιναν ένα ποτήρι νερό να δροσιστούν Με το ξεφέξιμο της μέρας, έμπαζαν στο σπίτι την εικόνα, να κάνει το ποδαρικό ο Άγιος, λαντούριζαν το νερό και με αγιασμό της πρώτης λειτουργίας τις αυλές και σπούσαν στο κατώφλι της κύριας πόρτας ρόδι, σύμβολο ευγονίας και αφθονίας· τα κουνιά – σπόρια του ροδιού, «οι χίλιοι μύριοι καλο(γ)έροι, πού ’ναι μες στο ράσο τυλιγμένοι » (αίνιγμα για το ρόδι) να φέρουν την ευτυχία στο σπιτικό!
Κατά το απόγευμα έπρεπε οι νυφ(δ)άες να κάνουν την επιβεβλημένη εθιμοτυπική επίσκεψη στις «δύστροπες» και «στρουφιγμένες», κατά κανόνα, πεθερές, κουβαλώντας, όσο μπορούσαν να σηκώσουν το βάρος της, την πιο μεγάλη «πλιζίνα – καρπούζα Παλαιστίνης»· να τις καλοπιάσουν, μπας και μερέψουν!
Καθώς γέρνει η μέρα, προς τις 2 του Σεπτέμβρη κι ο ήλιος ολοπόρφυρος βουλιάζει στο πέλαγος του Λεβέτθου πίσω απ’ το νησί της Τελένδου, κεια στο πλαΐ των Σκαλιών κι από το γραφικό ξωκλήσι τ’ Αη- Μάμα ακούγονται εξαίσιες ψαλμωδίες βυζαντινού Εσπερινού, που τις συνοδεύουν τα τσαμπάλια – κουδούνια των «ζωντανών» – (κατσίκες, πραάτες κ.α.) που βόσκουν στα γύρω κατσάβραχα,
Οι βοσκοί της περιοχής, από τον Εμπορειό, τα Σκάλια, τ’ Αργινώντα , την Παλιόνησο και από τους οξω(γ)ύρους γιορτάζουν τον προστάτη άγιό τους, τον Άγιο Μάμα, με ξεχωριστή ευλάβεια αλλά και με μερακλίκι! Μονιασμένοι, πατριαρχικές φαμίλιες – φαμίλιες, τη μέρα αυτή, μετά τον εσπερινό, στο γραφικό παμπάλαιο μοναστηράκι του Αγίου Μάμα, πού ’ναι χτισμένο ανάμεσα σε θεμελιά και καντούνια – γκωνάρια, χνάρια της εποχής του αρχαίου Δήμου «Σκαλιωδάν», συγκεντρώνονται όλοι στην κεντρική πλατεία των Σκαλιών και κάτω από τη δροσερή σκέπη του αιωνόβιου πλάτανου, που απ’ τις ρίζες του αναβλύζει πούζι (παγωμένο) το νερό, στήνουν ολονύχτιο γλεντοκόπι. Άφθονοι μεζέδες από σφαχτά «ίστικα» -(γιδ)ίστικα (πεντανόστιμη κοτσινιστή κατσίκα, που μυρίζει «κλαΐ» (θυμάρι, σχίνο, θρύμπη κι αργανιά), με πατάτες μαερεμένη στα ξύλα, προσφορές των βοσκών και…δώστου χορό, με βιολιά και βοσκαρουίστικη τσαμπούνα · να δείξουν τη δωρική λεβεντιά και το μερακλίκι τους με χορευτικά τσαλίμια – φιγούρες!
Τα «βοσκαρούτζια», που δεν είναι μόνο βοσσοί αλλά και γεροί σφουγγαράδες και ατρόμητοι θαλασσινοί,
Είναι τα βοσκαρούτζια μας σβέλτα και παλικάρια
πότε θα τά ’βρεις στο βουνί και πότες στα σφουγγάρια.
Ήταν τα βοσκαρούτζια μας λεβέντες σφουγγαρά(δ)ες,
μα, σαν τα σφουγγάρια αρρώστησαν γενήκαν ξιφιά(δ)ες
Γλεντοκοπούν ασταμάτητα, ξεφαντώνουν, μες σε σφυρι(γ)ματιές, τραγουδούν, ανταλλάζουν πεισματικά βοσκαρουίστικα δίστιχα, π’ ανάβουν τα αίματα., ως να βγει ο ήλιος, κι άλλοι να πάρουν τα βουνά να ξελακχώσουν τα ρίφσια τους – «τα βοασκαρούτζια στο βουνί σφυρίζουν ξελακχώνουν // κι έρημές τους οι σφυρζές τα μέσα μας τα λιώνουν» – κι άλλοι να λύσουν παλαμάρι για τ’ ανοιχτά πέλαγα, να ψαρέψουν ξιφίες και ντούνες. Όλα τη μέρα αυτή θυμίζουν την παλιά βουκολική ζωή των προγόνων παππούδων τους! Η «Παράδοση» ολοζώντανη ως και τις μέρες μας!
***
Βέβαια και η εορτή στον Ιερό Ναό τ’ Αη – Μάμα στην Πόθια, όπου είναι και το κεντρικό κοιμητήρι του νησιού, έχει ξεχωριστή θρησκευτική ευλάβεια. Κατανυκτικός εσπερινός, δεήσεις πάνω στα μνήματα, υπέρ των ψυχών των κεκοιμημένων προγόνων, τόσων γενεών, σκορπούν γύρω συγκίνηση και ανεβάζουν τις ψυχές των πιστών στα ύψη!
Ο Άγιος Μάμας με το νεκροταφείο, τέλη 19ου – αρχές του 20 ου αιώνα. Η περιοχή με τα απότομα κοφτά βράχια και τα σπηλιάτζια, τα γύρω υψώματα με τις λαγκαδιές τους και την άπλα των χωραφιών ήταν περιοχή αγροτική και κτηνοτροφική γι αυτό και ο Ι. Ναός είναι αφιερωμένος στον Άγιο Μάμα, τον προστάτη των βοσκών.. «Αι οικίαι προς την αριστερά πλευρά του παρεκκλησίου της Παναγίας Ψηλιανής είναι αραιοί εντός αγρών και κήπων κατάφυτων από αμυγδαλαίας. Αι πλείσται οικίαι της ομώνυμου συνοικίας = ενορίας είναι επί της κλιτύος της μέσης σειράς και του χειμάρου «Ξειδιά» επεκτείνεται δε μέχρι το Μυριάνδρι και το Μαράσι άνωθεν του Δρακοσπηλαίου.» …………………………
«Τα ύδατα του χειμάρου Ξυδειά είναι λίαν επικίνδυνα εις τη συνοικία του Αγίου Γεωργίου (περιοχή λίγο πιο πάνω Β.Α. από το Σταθμό Ταξί.) Το 1908 μετά τοσαύτης ορμής κατήρχοντο, ώστε οι τοίχοι των κήπων, μη αντέχοντες κατεκρημνίζοντο και το θλιβερώτερον τα ύδατα μετέτρεψαν τους αγρούς περί το πηγάδι του Αγίου Γεωργίου εις λίμνη, διέρρηξαν τας θύρας των οικιών , επλημμύρισαν τα σπίτια εις το ύψος των 2,50μ. και οι κάτοικοι εκινδύνεψαν να πνιγούν εν μέσω αγρίου πελάγους»
Από την μελέτη του Διονυσίου Ν. Ρεΐση, Δ.Φ. Καθηγητού «Περιγραφή της Νήσου Καλύμνου» 1919
Κι ο Σεπτέμβρης κυλά μες στη γλυκιά του μελαγχολία, για τους αθεράπευτα ρομαντικούς, Για αυτούς, χάθηκε το τραγούδι του ακαμάτη τραγουδιστή τζίτζικα, ξεστήθηκαν οι εξοχικές καλύβες, νεμαζεύτηκαν τα σύκα από τα συκοΰρζια, άνοιξαν τα σχολειά κι έμεινε ξεμοναχιασμένος ο στηθάτος κεφαλάς,(αποδημητικό μικροπούλι που με μανία κυνηγούσαν μικροί και μεγάλοι, σαν σε κυνηγετικό γιουρούσι με σαΐτθες – σφεντόνες και φυσέκια του ’21)) να λικνίζεται στη φούντα του ασπόιλλα (ασφόνδελου), μες στη δροσιά του πρωινού πουνέντη!
***
Δεν είναι να περάσουν λίγες μέρες από την Κοίμηση της Θεοτόκου το Δεκαπενταύγουστο, και τα εννιάμερα με τη μετάστασή Της στους ουρανούς, μες στο Σεπτέμβρη, 8 του μήνα, νέος ο κύκλος της ζωής των Θεομητορικών γιορτών ανοίγει. Το γενέσιο – γενέθλιον της Θεοτόκου, όπου σε πέντε μοναστηράκια στο νησί μας γιορτάζεται το χαρμόσυνο γεγονός. Ας αρχίσουμε από το παλαιότερο, την Παναγιά των Μυρτιών
Κτίστηκε, όπως μαρτυρούν συγγενικά πρόσωπα του κτήτορα, αλλά και γηραλέοι μόνιμοι κάτοικοι της περιοχής, στα χρόνια της τουρκοκρατίας, δεκαετία του 1830, από τον Καλύμνιο σφουγγαρά, Συμεών Καραντώνη – Σμάλη, ο οποίος κατάφερε να περισώσει την αγία εικόνα της Παναγιάς. που βρέθηκε στη θάλασσα, από τα χέρια Τούρκου και να την φέρει, από την Ανατολή, κρυφά στην Κάλυμνο μες σε καλάθι, κρυμμένη – σκεπασμένη με κλαδιά μυρτιάς. Σαν διευκολύνθηκε οικονομικά, ύστερα από όραμα που είδε, «σπίτωσε» όπως του το ζητούσε η Παναγιά, την ξενόφερτη νιογέννητη Κυρά των Αγγέλων, κτίζοντάς της πανέμορφο ξωκλήσι, στο απέναντι από το Γαϊδουρόραχο ψήλωμα, όπου είχε δικό του κτήμα και έμενε εκεί. Τα κλωνιά των μυρτιών, πού’ταν φυλαγμένη η εικόνα, τα παράχωσαν εκεί γύρω, για να μην τα μαγαρίσουν τα ζώα των βοσκών. Αυτά φύτρωσαν κι έγιναν τόσα που κάλυψαν σε λίγο χρόνο όλη τη ρεματιά προσδίνοντας και την ονομασία «Μυτιές» = Μυριτσές στην περιοχή, από το κατέβασμα της στροφής του Γαϊδουρόραχου ως κάτω το πουντάρι της Συκιάς. Η Παναγιά έγινε η προστάτιδα της περιοχής και για χρόνια πολλά κάλυπτε τις θρησκευτικές και λατρευτικές ανάγκες των ξωμάχων κατοίκων της, αλλά και πολλών Καλύμνιων που έκαναν την εξοχή τους, υπό την σκέπη Της! Εκεί, πλάι στο ξωκλήσι της «Λατρεμένης Παναγιάς του», ο ευσεβής σφουγγαράς ζήτησε και τον έθαψαν!
Κατανυκτικός ο εσπερινός κι η θεία λειτουργία στη χάρη Της, σκορπούν «πνευματική χαρά και αγαλλίαση». Η Παναγιά των Μυρτιών εκεί στο ψήλωμα, φροντισμένη και κάτασπρη, ανάμεσα στην πυκνή από μυρτιές (που κάποτε την «κάλυψαν») βλάστηση της ρεματιάς, θωρεί το ανοιχτό πέλαγος που βλέπει την πλευρά της Αμοργού, του Λεβέτθου, δέχεται την θαλάσσια αύρα του μυρωμένου πουνεντομάιστρου και χαίρεται τα ειδυλλιακά ηλιοβασιλέματα με την κοιμωμένη βασιλοπούλα της Τελένδου. Όλα γύρω στήνουν συλλείτουργο, για χάρη Της!
***
Ξεχωριστή κι η ιστορία του εξωκλησιού της Παναγιάς των Λουβών – των λεπρών, που συνδέεται με τη λειτουργία του λεπροκομείου στην Κάλυμνο. Στη παραθαλάσσια περιοχή κάτω από τον Άγιο Στέφανο, ακατοίκητη μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1880, στα ριζοκόμματα από πορσελανόχωμα και μέσα σε πρόχειρες κατζιές – μικρόσπιτα, λειτουργούσε λεπροκομείο, όπου και στον περιβάλλοντα χώρο του υπήρχαν στέρνα, διάφορα δέντρα και ξωκλήσι αφιερωμένο στο γενέθλιο της Θεοτόκου. Με την οικοδομική επέκταση όμως της λιμανίσιας πρωτεύουσας της Πόθιας η Δημογεροντία αποφάσισε .την μεταφορά του Λεπροκομείου στην περιοχή Μέσα Λαφάσι. Ανάμεσα στα οικήματα των λουβών, που έβαλαν φωτιά και έκαψαν «προς καταστροφήν παντός μιάσματος της λέπρας» άκαψαν και γκρέμισαν και το εκκλησάκι της Παναγιάς, Την εικόνα της την περιμάζεψαν και την τοποθέτησαν σε ναΰδριο που κτίστηκε στα ερείπια «Επί αρχαίου εκκλησιδίου Παναγίας Λουβών / Πόθω δε Ν. Βουβάλη/ Το νυν εις διατελή αιώνα» αργότερα το 1918 από τη σύζυγο του Νικ. Βουβάλη, Αικατερίνη. Μέρος του οικοπεδοποιημένου χώρου του λεπροκομείου αγοράστηκε από το σπογγέμπορα Ν. Βουβάλη, ο οποίος και έκτισε το συγκρότημα των σφουγγαροαποθηκών του, καθώς και τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας των σφουγγαριών. (δεκαετία του 1890)
Στο Μέσα Λαφάσι λοιπόν και σε απόσταση λίγων μέτρων από περιτοιχισμένο χώρο του νέου λεπροκομείου, τη δεκαετία του 1920 χτίστηκε από τον οικοδόμο και τεχνίτη λιθοξόο Ηλία Γιαβάση από την Κάρπαθο, το νέο εκκλησάκι της «Παναγιάς των Λουβών» που ονομάστηκε και «Παναγιά του Λαφασιού». Ο ίδιος δε ο κτίστης ήταν και ο πρώτος που ετάφη στον περιβάλλοντα χώρο, ο οποίος σταδιακά εξελίχθηκε σε οργανωμένο και φροντισμένο κοιμητήριο που καλύπτει τις ανάγκες της ενορίας του Αγ. Στεφάνου.
Η «Παναγιά του Λαφασιού», «αγκαλιάστηκε» και στηρίχτηκε και από τους μαστόρους του παραπλήσιου καρνάγιου, από τη δεκαετία του 1930 όταν μεταφέρθηκε, από τα Κασόνια (περιοχή πίσω από το Λιμεναρχείο) στο Λαφάσι το καρνάγιο του νησιού. Οι οικογένειες Ι. Χειλά – Γλάροι, Γ. Σαρούκου – Τριπολίτηδες, Ι. Χαλίκου, και Σ. Τηλιακού, «νοιάστηκαν» το ξεμοναχιασμένο ξωκλήσι, έκαναν τη Λαφασιώτισσα Παναγιά προστάτιδά τους, με την συνδρομή δε όλων των ναυτικών που τραβούσαν στο καρνάγιο τα καΐκια τους (είχαν ξεχωριστό κουτί – κουμπαρά που έβαζαν οι καπεταναίοι προσφορές) βοήθησαν, σε συνεργασία με την επιτροπή και τους ενορίτες του Ι.Ν. του Αγίου Στεφάνου, να αγιογραφηθεί, να ευπρεπιστεί το εκκλησάκι και να γίνουν πολλά από τα έργα του προαύλιου χώρου. Η μέρα της γιορτής της καθιερώθηκε αργία, για τους Λαφασσώτες και δεν επιτρέπονταν σε κανένα να εργαστεί στο καρνάγιο. Το παραπλήσιο λεπροκομείο έπαψε να έχει λεπρούς εκεί στα 1950 και το εκκλησάκι προσφέρθηκε άφοβα στους πιστούς που τιμούσαν με την παρουσία τους το εορτάσιμο των γενεθλίων της Θεοτόκου. Οι ενορίτισσες του Αγίου Στεφάνου λάτρεψαν, την μέχρι τότε «περιθωριοποιημένη» λόγω των λουβών Παναγιά και φρόντιζαν να μην μένει ποτές σβηστό το καντηλάκι της. Η επίσκεψη ήταν γι αυτές ένας ευλαβικός περίπατος τα απογεύματα· ξεχολοσκούσαν, γαλήνευε η ψυχή τους! Επειδή δε, δεν υπήρχε προσβάσιμος δρόμος, (ένα στενό μονοπάτι υπήρχε που περνούσε μέσα από τα καρνάγια και έβγαινε με πέτρινα σκαλιά από την πλευρά του ταμπακιού – βυρσοδεψείου του Τομάζου) οι λάντζες των καραβιών της ακτοπλοϊκής γραμμής την μέρα των γενεθλίων Της μετέφεραν δωρεάν πλήθος πιστών από το λιμάνι, για να προσκυνήσουν και να λειτουργηθούν! Σήμερα στην περιοχή δραστηριοποιούνται οι επιχειρήσεις των υιών Ποθητού Αντ. Ψαρομπά και της μητέρας τους Σεμίραμης, οι οποίοι και στηρίζουν πολλαπλά και γενναιόδωρα την πολυαγαπημένη και προστάτιδά τους την «Παναγιά των Λουβών»!
Κλείνοντας με τις Παναγιές του Σεπτέμβρη θα πρέπει να αναφερθούμε και σε δυο άλλα εκκλησάκια, όπου εορτάζεται το γενέθλιο της Θεοτόκου. α) Τη μικρή εκκλησία που βρίσκεται στον προαύλιο Χώρο του Βουβάλειου Νοσοκομείου. Κτίστηκε το 1964 από τον Καλύμνιο ευεργέτη Σόλωνα Πελεκάνο, ο οποίος έκτισε και το «ΣΟΛΩΝΕΙΟ ΕΥΓΗΡΙΑΣ ΜΕΛΑΘΡΟΝ». Η μικρή, αλλά φροντισμένη εκκλησιά καλύπτει τις θρησκευτικές και λειτουργικές ανάγκες των τροφίμων του γηροκομείου και των ασθενών του Νοσοκομείου. και β) Στο εκκλησάκι που βρίσκεται στην ενορία Αναστάσεως – περιοχή Βασιλικά και σε ιδιόκτητο χώρο της οικογένειας του παπά – Αντωνίου Μακρυλλού. Το έκτισαν (1960) στο σημείο όπου βρέθηκε, μετά από σκάψιμο, η εικόνα της Παναγίας Ελεούσας, ύστερα από όνειρο που είδε τρεις φορές η μητέρα του Κατίνα Ι, Μακρυλλού, Η εύρεση εικόνων, μετά από όνειρα που έβλεπαν οι πιστοί και η ανέγερση ναών χαρακτηρίζει την μεγάλη πίστη των Χριστιανών στην Κάλυμνο, αλλά και πρωτίστως τη δύναμη των Αγίων της Εκκλησίας μας!
Ολοκληρώνοντας την αφήγησή της, για τα εορτολόγια των πρώτων ημερών του Σεπτέμβρη, η φίλη μας «η Παράδοση» σηκώθηκε, πήρε ανάσα. Φαινόταν λίγο κουρασμένη, έβαλε την παλάμη αντήλιο και …
– Δάσκαλε, ο ήλιος ψήλωσε για τα καλά, «δυο κοντάρια και κατσάρα» ( ύψος δυο κοντάρια ψαράδικου καμακιού και το τρίτο μικρότερο)*. Μας πήρε η μέρα κι ακόμα βρισκόμαστε μεσοπέλαγα! Κι έχουμε πολλά ακόμη να γνωρίσουμε στους καλούς μας αναγνώστες. Αφού τελέψαμε με τις πρώτες μέρες του Σεπτέμβρη, ας τους αφήσουμε ν’ απολαύσουν διαβάζοντάς τα όσα ξεσμαρώσαμε*(ανακαλύψαμε και αποκαλύψαμε). Θα τους υποσχεθούμε όμως, ότι θα επανέλθουμε στα μέσα του μήνα με την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού και με πολλά σπουδαία που μας επιφυλάσσει στα τελειώματά του ο Σεπτέμβρης μήνας… ο Καλύμνιος!
Ολόψυχα θερμές ευχές σε όλους. Καλή Αρσιχρονιά και καλό μήνα, τον Σεπτέμβρη, τον…Καλύμνιο !
Κάλυμνος, Σταυριάτης μήνας του έτους ….
Γιάννης Αντ. Χειλάς
Δάσκαλος, Υπεύθυνος Ναυτικού Μουσείου Καλύμνου
