Σήμερα, 5 Ιανουαρίου 2025, παραμονή των Θεοφανείων, οι δρόμοι της Καλύμνου πλημμυρίζουν από παιδικές φωνές που ψάλλουν τα παραδοσιακά κάλαντα των Φώτων. Μια παλιά ριζωμένη παράδοση που συνεχίζει να δίνει χρώμα και πνευματικότητα στις γειτονιές του νησιού.
Τα κάλαντα ξεκινούν από το πρωί, με τις παιδικές παρέες να κρατούν τρίγωνα ή ακόμη και αυτοσχέδια μουσικά όργανα, επισκεπτόμενες σπίτια και καταστήματα.
Οι στίχοι των Καλύμνικων καλάντων των Φώτων είναι ποτισμένοι με θρησκευτική ευλάβεια και αφηγούνται με ποιητικό τρόπο το γεγονός της Βάπτισης του Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό:
«Ο μήνας έχει σήμερον πέντε Ιανουαρίου
κι όλοι μας εορτάζουμε τα Φώτα του Κυρίου.»
Αυτή η παραδοσιακή εκδοχή, μοναδική για την Κάλυμνο, περιγράφει την ιερότητα της ημέρας. Οι στίχοι μιλούν για τους ιερείς που αγιάζουν τα σπίτια, για τη Βάπτιση του Χριστού και το Άγιο Πνεύμα που εμφανίστηκε με μορφή περιστεριού.
Το Θρησκευτικό Μήνυμα
Η αναφορά στον «Ιορδάνη» και στη Βάπτιση του Χριστού, καθώς και η ευχή για τη βοήθεια του Αγίου Ιωάννη, υπογραμμίζουν τη θρησκευτική ουσία της εορτής. Το κείμενο καταλήγει σε μια ποιητική σύνδεση με τη Σταύρωση και την Ανάσταση, συμβολίζοντας τη συνέχεια των γεγονότων της Χριστιανικής πίστης:
«Το δένδρον ήταν ο Χριστός και ρίζα η Παναγία
και τα περικλωνάρια του ήταν η Μαρτυρία.»
Τα κάλαντα των Φώτων στην Κάλυμνο ξεχωρίζουν για το περιεχόμενο τους.
Ο καθαγιασμός των Υδάτων
Η εορτή κορυφώνεται την επόμενη ημέρα, 6 Ιανουαρίου, με την τελετή του Αγιασμού των Υδάτων. Στην Κάλυμνο, η ρίψη του Τίμιου Σταυρού στη θάλασσα αποτελεί κορυφαία στιγμή, με θαρραλέους νέους να βουτούν για να τον ανασύρουν, συμβολίζοντας την κάθαρση και την ευλογία των υδάτων.
Τα παραδοσιακά κάλαντα των Φώτων στην Κάλυμνο δεν είναι απλώς ένα έθιμο αλλά μια ζωντανή έκφραση πίστης και πολιτιστικής ταυτότητας, που συνδέει τις νεότερες γενιές με την πλούσια ιστορία και τις θρησκευτικές παραδόσεις του νησιού.
«Ο Μήνας έχει σήμερον 5 Ιανουαρίου»
Ο μήνας έχει σήμερον πέντε Ιανουαρίου
κι όλοι μας εορτάζουμε τα Φώτα του Κυρίου.
Κι όλοι οι παπάδες περπατούν με το σταυρό στο χέρι
και μπαίνουν μες στα σπίτια μας και λεν τον Ιορδάνη.
Βοήθεια να έχετε το Μέγα Ιωάννη
στο σώμα και εις την ψυχή έχει χαρά μεγάλη.
Εσχίσθησαν οι ουρανοί και βγήκε περιστέρι
μα περιστέρι δεν ήτο, μον’ ήταν τ’ Άγιο Πνεύμα.
Και τ’ Άγιον Πνεύμα έφυγε να πάει να μαρτυρήσει
ότι Χριστός βαπτίζεται σ’ ανατολή και δύση.
Κάτω στα Ιεροσόλυμα και στου Χριστού τον Τάφο
εκεί δένδρο δεν ήτανε και δένδρον εφυτρώθη.
Το δένδρον ήταν ο Χριστός και ρίζα η Παναγία
και τα περικλωνάρια του ήταν η Μαρτυρία.
Που μαρτυρούσαν κι’ έλεγαν για του Χριστού τα Πάθη
που μαρτυρούσαν κι’ έλεγαν για του Χριστού τα Πάθη.
Τα Καλύμνικα Κάλαντα των Φώτων σε ηχογράφηση και εκτέλεση π. Μαξίμου Βαρβαρή
